Səadət kamalla yetişir başa: Müəllim üçün vəsait ƏDƏBİYYAT 7-ci sinif

Proqramlar, Dərs vəsaitləri, Məqalələr, Tövsiyələr, Soruşun cavab verək

Müəllim üçün vəsait

ƏDƏBİYYAT

7BAŞLIQLAR

Fənn kurikulumu tələblərinin “Ədəbiyyat” dərslik komplektində

reallaşdırılması mexanizmlərinin şərhi ............................................... 4

Fənn üzrə məzmun standartlarinin reallaşdirilmasi cədvəli .................. 14

VII sinifdə ədəbiyyat dərslərinin illik planlaşdırılması nümunəsi......................... 18

Fəndaxili inteqrasiya............................................................................ 32

Ədəbiyyat dərslərində yeni təlim texnologiyalari ................................ 33

Diferensial təlim imkanlari .................................................................. 39

Ədəbiyyat fənni üzrə yeni məktəbdaxili qiymətləndirmə .................... 40

Mövzu üzrə təlim materialları ilə iş texnologiyasının şərhi

Ədəbiyyat insanı zənginləşdirən vasitədir .......................................... 42

Şifahi xalq ədəbiyyatından seçmələr

Dərzi şagirdi Əhməd (nağıl)................................................................ 45

Durna teli (“Koroğlu” dastanından) ................................................... 52

Mühakimə xarakterli inşa (esse).......................................................... 59

Xəzinəqaya əfsanəsi (tətbiq və ümumiləşdirmə) ............................... 64

Sinifdənxaric oxu dərsi ...................................................................... 67

Kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri........................ 69

Vətən sevgisi, qəhrəmanlıq səhifələri

Səməd Vurğun. Azərbaycan .............................................................. 72

Mehdi Hüseyn. Odlu qılınc ................................................................ 80

Mirzə İbrahimov. Azad ...................................................................... 87

Bəxtiyar Vahabzadə. Vətəndaş ......................................................... 92

Zahid Xəlil. Sonuncu güllə (tətbiq və ümumiləşdirmə) ...................... 99

Sinifdənxaric oxu dərsi .................................................................... 101

Kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri...................... 103

Mənəvi dəyərlər, həmişəyaşar hikmətlər

Abbasqulu ağa Bakıxanov. Hikmətin fəziləti ................................... 105

Mühakimə xarakterli esse ................................................................ 111

Çingiz Aytmatov. Manqurt (“Əsrdən uzun gün” romanından) ......... 117

Hikmət Ziya. Kərgədan və qarışqa .................................................. 123

Fikrət Qoca. Anamın sözləri (tətbiq və ümumiləşdirmə) .................. 130

Sinifdənxaric oxu dərsi .................................................................... 133

Kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri...................... 135

Uşaq aləmi, uşaq taleyi

Süleyman Sani Axundov. Nurəddin ................................................. 139

Ənvər Məmmədxanlı. Qızıl qönçələr ............................................... 146

Elçin Hüseynbəyli. Nəvə ................................................................. 152

Mir Cəlal. Bahar (tətbiq və ümumiləşdirmə) .................................... 158

Sinifdənxaric oxu dərsi .................................................................... 160

Kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri...................... 162

Təbiətə vurğunluq, təbiətə qayğı

Mikayıl Müşfiq. Yağış yağarkən ...................................................... 162

Bayram Həsənov. İki bala ................................................................ 169

Əliağa Kürçaylı. Qaranquş ............................................................... 175

İlyas Əfəndiyev. Şəhərdən gələn ovçu (tətbiq və

ümumiləşdirmə) ............................................................................... 182

Sinifdənxaric oxu dərsi .................................................................... 184

Kiçik summativ qiymətləndirmə vasitələri.......................... 186

I yarımil üzrə layihələr ................................................................... 189

II yarımil üzrə layihələr ................................................................. 190

Gündəlik planlaşdırmaya aid nümunələr

Dərzi şagirdi Əhməd (nağıl) ............................................................. 191

Səməd Vurğun. Azərbaycan............................................................. 196

Süleyman Sani Axundov. Nurəddin ................................................. 202

Mənbələr ......................................................................................... 208

FƏNN KURİKULUMU TƏLƏBLƏRİNİN

“ƏDƏBİYYAT” DƏRSLİK KOMPLEKTİNDƏ

REALLAŞDIRILMASI MEXANİZMLƏRİNİN ŞƏRHİ

Ümumtəhsil məktəblərinin VII sinifləri üçün ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplekti “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları)” əsasında hazırlanmışdır. Eyni zamanda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda qarşıya qoyulan məqsəd və vəzifələr, tələblər diqqət mərkəzində saxlanılmışdır. Bu baxımdan təhsilin məzmununun formalaşmasında nəzəri biliklərlə yanaşı, praktik bilik və bacarıqların, səriştəliliyin vacibliyi, mənimsənilənlərin fərqli praktiki fəaliyyətdə səmərəli tətbiq etmək qabiliyyətinin şagirdlərdə formalaşdırılması, qazanılmış bilik və bacarıqların konkret fəaliyyətin nəticəsinə çevrilməsinin təmin edilməsi önə çəkilmişdir.

“Ədəbiyyat” dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Kurikulumun məzmunu və məntiqinə uyğun olaraq, məzmun xətləri və əsas məzmun standartları sabit qalsa da, alt standartlar sinifdən – sinfə keçdikcə asandan çətinə, sadədən mürəkkəbə doğru dəyişdiyi, dərinləşdiyi üçün hər sinifdə ədəbiyyat təlimi özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bu cəhət VII sinif üçün “Ədəbiyyat” dərslik komplekti hazırlanarkən nəzərə alınmış, yeni dərslik komplekti ədəbiyyat fənn kurikulumu üzrə təlimin davamı və inkişafı kimi nəzərdə tutulmuşdur.

DƏRSLİK

“Ədəbiyyat” dərsliyinə daxil edilmiş təlim materialları aşağıdakı bölmələrdə qruplaşdırılmışdır:

1. Ədəbiyyat insanı zənginləşdirən vasitədir.

2. Şifahi xalq ədəbiyyatından seçmələr

3. Vətən sevgisi, qəhrəmanlıq səhifələri

4. Mənəvi dəyərlər, həmişəyaşar hikmətlər

5. Uşaq aləmi, uşaq taleyi

6. Təbiətə vurğunluq, təbiətə qayğı

· İnşa və essenin yazılmasına dair tövsiyələr

· Layihələr üzrə iş

· Sinifdənxaric oxu materialları

· İfadəli oxuda istifadə olunan şərti işarələr

· Lüğət

· Qısa ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti

· Oxunması məsləhət görülən əsərlər

Dərsliyə şifahi ədəbiyyat nümunələri, klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatından, eləcə də dünya ədəbiyyatından seçmələr daxil edilmişdir. Bədii nümunələr seçilərkən həmin əsərlərin yüksək ideya-bədii dəyərə malik olması, gənc nəslin mənəvi-estetik tərbiyəsi, müasir dünyagörüşünün formalaşdırılması, təfəkkürünün inkişafı baxımından aktual mövzu və problemləri əks etdirməsi, janr müxtəlifliyi, şagirdlərin yaş və qavrama səviyyəsinə, maraq dairəsinə uyğun olması kimi mühüm meyarlar əsas götürülmüşdür.

Hər bölmənin əvvəlində verilmiş yığcam şərh və illüstrasiyalar öyrəniləcək əsərlərin ideya-məzmunu haqqında məktəblilərdə ilkin təsəvvür yaratmaq, yeni bölməyə keçid üçün psixoloji zəmin hazırlamaq məqsədi güdür.

Dərslikdə ədəbiyyat nəzəriyyəsindən verilən materiallar sinfin səviyyəsi nəzərə alınaraq genişləndirilmiş və dərinləşdirilmişdir. Fənn kurikulumuna uyğun olaraq, bu sinifdə əsərlərin öyrədilməsi prosesində epitet, bənzətmə, mübaliğə, litota, təkrir, bədii sual kimi təsvir və ifadə vasitələrinin müəyyənləşdirilməsi, işlənmə məqamına görə rolunun aydınlaşdırılması üzrə iş aparılması məqsədəuyğun sayılmışdır. Müvafiq bədii nümunələrin öyrənilməsi ilə əlaqədar dastan, mənzum hekayə janrları, bədii ifadə vasitələri ilə bağlı dərslikdə yığcam nəzəri məlumat verilmişdir.

Dərsliyin metodoloji konsepsiyası şagirdlərdə idraki, informativ-kommunikativ və psixomotor bacarıqların formalaşdırılmasına xidmət edir. Təlim materiallarının mənimsənilməsi və müvafiq fəaliyyət növlərinin tətbiqi üç əsas metodoloji mərhələyə bölünür: mövzu ilə bağlı əvvəlki biliklərin aktuallaşdırılması; yeni biliyin mənimsənilməsi; bilik və bacarıqların tətbiqi, dəyərləndirilməsi.

1. Təlim materialının öyrənilməsi üzrə işin ilk mərhələsi motivasiya, idraki maraqoyatmadır. Müxtəlif üsul və vasitələrdən, ilk növbədə mövzu ilə bağlı əvvəlki biliklərin aktuallaşdırılmasını təmin edən sual və tapşırıqlardan istifadə şagirdlərdə təlim materialına ciddi maraq oyadır, yeni biliyin fəal mənimsənilməsi üçün zəmin yaradır. Bu prosesdə məktəblilərin idrak fəallığı stimullaşdırılır, onlar tədqiqatçılığa yönəldilir. Dərslikdə bu məqsədlə sual və tapşırıqlardan istifadə olunmuşdur.

2. Yeni biliyin mənimsənilməsi iki mərhələdə həyata keçirilir: bədii əsərin məzmununun mənimsənilməsi və təhlili.

Bədii əsərin məzmunun mənimsənilməsi üzrə iş müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər. Əsərin emosional qavranılmasını təmin etmək məqsədilə müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu, həmçinin bədii oxu ustasının ifasının dinlənilməsi faydalıdır. Əsərin məzmununun mənimsənilməsi şagirdlərin səsli, səssiz oxusu, fasilələrlə oxu və s. istifadə ilə həyata keçirilir.

Bədii əsərin məzmununun öyrənilməsi ilə bağlı standartların reallaşdırılması məqsədilə aşağıdakı iş növlərindən istifadə nəzərdə tutulur:

– Şagirdlərin mətndəki tanış olmayan sözlərin mənasını dərsliyin sonunda verilmiş lüğətdən, eləcə də digər lüğət və sorğu kitablarından istifadə etməklə müstəqil aydınlaşdırmaları üçün tapşırıqlar. Müəllim sözün mətn daxilində işlənmə məqamına görə mənasının şagirdlər tərəfindən düzgün müəyyənləşdirilməsinə zəruri hallarda istiqamət verə bilər. Tanış olmayan sözlərin müəyyənləşdirilməsi və mənasının aydınlaşdırılması məqsədilə şagirdlər müəllimin tövsiyəsi ilə dərsliyin sonunda verilmiş lüğətdən, eləcə də ədəbiyyat kabinetindəki izahlı lüğətlərdən istifadə edirlər. Şagirdlərin tanış olmayan sözlərin mənasını müstəqil aydınlaşdırması əsərin məzmununu dərindən, şüurlu qavramaları, ana dilinin zənginliyini mənimsəmələri, nitqlərinin inkişafı baxımından çox əhəmiyyətlidir.

– Süjetli bədii nümunələrin (əfsanə, nağıl, dastan, təmsil, hekayə, mənzum hekayə) hissələrə ayrılması, plan tərtibi, məzmununun müxtəlif formalarda nağıl edilməsi üçün tapşırıqlar əvvəlki sinfə nisbətən daha mürəkkəb əsərlər üzərində həyata keçirilir.

– Əsərin məzmununun öyrənilməsində plan tərtibi əsərdəki hadisə və əhvalatların, qəhrəmanın his və düşüncələrinin mənimsənilməsinə, əsərin quruluşu haqqında təsəvvürün qazanılmasına xidmət edir. Planı oxudan sonra tərtib etmək məqsədəuyğundur. Fasilələrlə oxu, proqnozlaşdırılmış oxu metodlarının tətbiq edildiyi dərslərdə əsərin hər bitkin hissəsindən sonra fasilə etmək, hər hissəyə ad vermək daha məqsədəuyğundur. Müəllim hər hissənin oxusundan sonra ona necə ad verməyin məqsədəuyğun olduğunu soruşur. Əsərin oxusundan əvvəl plan tərtibi üzrə iş aparılacağı barədə şagirdlər xəbərdar edilir.

Süjetli əsərin nağıl edilməsi mətnin məzmununu şagirdlərin dərindən mənimsəməsi, şifahi nitqin inkişafı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Əsərin məzmununun nağıl edilməsi üzrə iş üç formada aparılır:

1. Məzmunun yığcam nağıl edilməsi;

2. Məzmunun geniş nağıl edilməsi;

3. Məzmunun yaradıcı nağıl edilməsi.

Yığcam nağıletmə əsərin süjet xəttində, ideyanın açılmasında mühüm rol oynayan səhnələr, epizodlara diqqət yetirilməsini, təfərrüatlardan, ikinci dərəcəli məsələlərdən imtina edilməsini nəzərdə tutur. Nağıletmənin məzmununa yalnız əsas hadisələrin, obrazların daxil edilməsi nəticəsində şagirdin nitqi yığcamlıq, aydınlıq, fikri az sözlə çatdırmaq kimi keyfiyyətlər əxz edir.

Geniş nağıletmə şagirdlərin müstəqilliyi, təxəyyülünün inkişafı baxımından faydalıdır. Bu zaman məktəblilər mətndən kənara çıxmır, əlavələrini onun məzmununa uyğunlaşdırırlar.

Yaradıcı nağıletmə zamanı şagirdlər müəllifin əsərdə bir neçə cümlə ilə ifadə etdiyi fikri, hadisə, təbiət, əşya, portret təsvirini genişləndirir, əlavələr edirlər. Onlar hadisələrin gələcək inkişafını necə təsəvvür etdiklərindən, qəhrəmanların gələcək taleyi ilə bağlı fərziyyələrindən söz açır, əsərin sonluğunu dəyişdirirlər.

Bədii mətnin təhlili üzrə işlərdə məqsəd əsərin ideya-məzmununun, bədii məziyyətlərinin öyrənilməsidir. Bədii nümunələrin təhlili üzrə sual və tapşırıqlar “Araşdırın. Fikirləşin. Cavab verin” başlığı altında verilmişdir. Təhlil zamanı şagirdlər “Əsərlə bağlı açıqlamalar” mətnindən istiqamətverici mənbə kimi istifadə etməlidir. Dərsdə bədii əsərin mövzusu, ideyası, qəhrəmanların səciyyəsi, bədii təsvir və ifadə vasitələri üzrə iş interaktiv təlim metodlarından istifadə ilə həyata keçirilir.

3. Dərsliyə hər əsər üzrə şagirdlərin öyrəndiklərini tətbiq etmək, ümumiləşdirmək, dəyərləndirmək (qiymətləndirmək) üçün “Tətbiq. Müzakirə. Yaradıcı iş” başlığı altında sual və tapşırıqlar daxil edilmişdir. Onların sırasında həyati bacarıqların yaradılmasına xidmət edən tapşırıqlara da yer verilmişdir. Mənimsənilmiş bilik və bacarıqları möhkəmləndirmək, təkmilləşdirmək və dəyərləndirmək məqsədilə hər bölmənin sonunda ayrıca “Tətbiq və ümumiləşdirmə” dərsləri nəzərdə tutulmuş və “Qiymətləndirmə materialları” verilmişdir.

Dərslikdə tədris prosesinin sadalanan metodoloji mərhələləri gözlənilmiş, həmin mərhələlərə uyğun olaraq, hər mövzu üzrə aşağıdakı iş növlərindən, sual və tapşırıqlar sistemindən istifadə nəzərdə tutulmuşdur:

· Yada salın. Mövzu ilə əlaqədar bildiklərinizi xatırlamağa, maraq və istəklərinizi ifadə etməyə istiqamətləndirəcəkdir.

· Düşünün. İlkin fərziyyələr söyləməyə, araşdırma aparmağa yönəldəcəkdir.

· Oxuda aydınlaşdırın. Tanış olmayan sözlərin mənasını aydınlaşdırmağınız, eləcə də bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməyiniz üçün nəzərdə tutulmuşdur.

· Məzmun üzrə iş. Əsərin məzmununun öyrənilməsi ilə əlaqədar yerinə yetirilən işlər əhatə olunur. Məzmunun necə mənimsənildiyini aşkara çıxarmaq və dərinləşdirmək üçün təklif olunur.

· Təhlil üzrə iş. Əsərin təhlili, bununla bağlı zəruri bacarıqların yaradılması və tətbiqi üzrə işlər əhatə olunur.

· Tətbiq. Müzakirə. Yaradıcı iş. Fərdi, eləcə də sinifdə bədii əsərin təhlili zamanı cütlük, qrup şəklində tədqiqat aparılmasına, şagirdləri yaradıcı işə qoşulmağa, bilik və bacarıqlarını tətbiq etməyə, öyrənilənlərə münasibət bildirməyə, möhkəmləndirməyə istiqamətləndirir.

· İfadəli oxuya hazırlaşın. İfadəli oxu ilə bağlı tövsiyələr verilir, bilik və bacarıqlarınızın inkişafı məqsədilə tapşırıqlar təklif edilir.

· Tətbiq və ümumiləşdirmə. Hər bölmənin sonunda bilik və bacarıqlarınızın tətbiqinə, ümumiləşdirilməsinə geniş imkan yaradan dərs keçəcəksiniz. Bölməyə uyğun seçilmiş bir əsərin oxusu (bu, dərsə qədər həyata keçiriləcəkdir), məzmununun öyrənilməsi, təhlili və s. üzrə işləri müstəqil yerinə yetirəcəksiniz.

· Qiymətləndirmə materialları. Bölmələrin sonunda həyata keçirilən kiçik summativ qiymətləndirmə üçün nəzərdə tutulmuşdur.

· Layihə üzrə iş. Layihələr müxtəlif mənbələrlə, dərslikdəki müvafiq materiallarla işləməyiniz, bilik və bacarıqlarınızı tətbiq etməyiniz, yaradıcı fəaliyyət göstərməyiniz üçün təklif edilmişdir.

Məzmun standartlarının reallaşdırılmasına yönəldilmiş iş növləri, sual və tapşırıqlar sistemində aşağıdakılar nəzərə alınmışdır:

– qazanılmış bilik və bacarıqların yeni material üzərində müstəqil tətbiqi, dərinləşdirilməsi;

– məktəblilərin bədii ədəbiyyatın mütaliəsinə marağının artırılması, tədqiqatçılıq fəaliyyətinə, müxtəlif mənbələrdən istifadə etməklə biliklərini müstəqil artırmağa istiqamətləndirilməsi;

– fəal/interaktiv təlimin, fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyanın reallaşdırılması üçün zəmin yaradılması;

– fəal həyat mövqeyi, mütaliə, şifahi və yazılı nitq mədəniyyəti kimi həyati bacarıqların formalaşdırılması;

– inklüzivlik, fərqli idraki maraqların inkişaf etdirilməsi, məntiqi, tənqidi, yaradıcı təfəkkürün inkişafı üçün zəmin yaradılması.

Şagirdlərin şifahi nitqinin inkişaf etdirilməsi üzrə işlərin istər əsərin məzmununun öyrənilməsi zamanı, istərsə də təhlil dərslərində həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur. Şagirdlərin şifahi nitqinin inkişaf etdirilməsi ilə sıx bağlı olan mühüm məsələlərdən biri də ifadəli oxu bacarıqlarının aşılanmasıdır. Məlumdur ki, mətnin şagird tərəfindən ifadəli oxusu yalnız əsərin ideya-məzmunu, qəhrəmanların səciyyəsi, müəllifin niyyəti aydın dərk edildikdən sonra həyata keçirilə bilər. Əsərin məzmununun öyrənilməsi üzrə dərslərdə müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu və ya bədii oxu ustasının ifasının dinlənilməsi məqsədəuyğundur.

Yazılı nitqin inkişaf etdirilməsi, əsasən əsərin təhlilindən sonra yerinə yetirilən inşa və esselər vasitəsilə həyata keçirilir. Şagirdlərin yazılı nitqinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə öyrədici səciyyəli yazılar üçün planlaşdırmada ayrıca dərs saatları da nəzərdə tutulmuşdur.

Dərsliyin tərtibində aşağıdakı pedaqoji prinsiplər gözlənilmişdir:

– düzgünlük (fənn üzrə təlim standartlarına uyğunluq, faktların dəqiqliyi, mübahisəli elmi məsələlərin olmaması, orfoqrafiya, durğu işarələri və qrammatik qaydaların gözlənilməsi);

– əyanilik (bədii mətnlərlə bağlı şəkil, cədvəl və illüstrasiyaların olması);

– müasirlik (ədəbi nailiyyətlərin şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun əks olunması, təlim materiallarının müasir dünyagörüşünün formalaşdırılmasına istiqamətlənməsi);

– tamlıq (ədəbi-nəzəri, praktik, təsviri, qiymətləndirmə materiallarının olması, onların üzvi şəkildə əlaqələndirilməsi);

– ardıcıllıq (psixoloji məzmun və məntiqi baxımdan təlim materiallarının maraqlılıq səviyyəsinə görə düzülməsi, sadədən mürəkkəbə doğru sıralanması, əvvəlki təlim materialları vasitəsilə növbəti materialların mənimsənilməsinə zəmin yaradılması).

– yaş səviyyəsinə uyğunluq (dərsliyin poliqrafiya, dizayn cəhətdən şagirdlərin estetik tələbatına cavab verməsi, təlim materiallarının məzmun və həcm baxımından onların ehtiyaclarına uyğun müəyyənləşdirilməsi);

– təlim vaxtına uyğunluq (tədrisə ayrılan vaxtın dəqiq nəzərə alınması);

– oxunaqlılıq (bədii materialların, şərhlərin, izahların, nəzəri məlumatların və s.) maraqlı və yığcam olması, onların aydın üslubda, sadə dildə ifadə edilməsi);

– inklüzivlik (potensial imkanları, qavrama səviyyəsindən asılı olmayaraq, bütün şagirdlərə diferensial yanaşmanın təmin edilməsi və onların təlim maraqlarının təmin olunması).

– inteqrativlik (ədəbi təhsilin məzmun komponentlərinin bir-biri ilə və digər fənlərlə sistemli şəkildə əlaqələndirilməsi).

Müəllim dərsliyin metodik sistemindən istifadə məsələsinə yaradıcı yanaşmalı, bütün sual və tapşırıqlar üzrə iş aparılması məqsədini qarşıya qoymamalıdır. Müəllim dərs üçün müəyyənləşdirdiyi təlim məqsədlərindən, konkret sinfin şagirdlərinin hazırlıq səviyyəsindən çıxış edərək əsərin məzmununun öyrənilməsi, təhlili zamanı dərslikdəki hansı sual və tapşırıqlardan istifadə edəcəyini dəqiqləşdirməli, lazım gələrsə, ixtisarlar aparmalı, əlavələr etməlidir.

Dərslikdəki bədii əsərlərin vizual qavranılmasını təmin etmək, mətnin emosional təsirini qüvvətləndirmək məqsədilə mövzular üzrə illüstrasiyalar yerləşdirilmişdir. İllüstrasiyalarla iş bədii əsərlərin öyrənilməsində əsas fəaliyyət növlərindən biridir. Şəkilləri “oxumaq” bacarığı şagirdlərə dərsdə öyrəndiklərini real həyatda da müşahidə etmək imkanı verəcəkdir. Odur ki, müəllim ədəbiyyat dərslərində əsərə çəkilmiş illüstrasiyalar üzrə nağıletmə, müzakirə, yığcam inşa, esse yazdırılması və s. iş növlərindən istifadə etməlidir.

MÜƏLLİM ÜÇÜN METODİK VƏSAİT

Metodik vəsaitə fənn müəlliminə VII sinifdə kurikulumun qarşıya qoyduğu məqsəd və vəzifələrin yerinə yetirilməsi, təlim prosesində məzmun standartlarının reallaşdırılması, dərs ilinin sonunda nəzərdə tutulan təlim nəticələrinə nail olunmasında kömək məqsədi izləyən metodik tövsiyələr daxil edilmişdir:

· VII sinif ədəbiyyat fənn kurikulumunun xüsusiyyətləri;

· Məzmun standartlarının reallaşdırılması cədvəli;

· Tədris materiallarının illik planlaşdırılması (mövzuların həftələr üzrə bölgüsü, reallaşdırılan standartlar, fənlərarası inteqrasiya, strategiyalar: metodlar, iş formaları, resurslar, qiymətləndirmə üsul və vasitələri);

· Fəndaxili inteqrasiya;

· Ədəbiyyat dərslərində yeni təlim texnologiyaları;

· Diferensial təlim imkanları;

· Ədəbiyyat fənni üzrə yeni məktəbdaxili qiymətləndirmə.

Ədəbiyyat fənninin tədrisində aşağıdakı fəaliyyət istiqamətləri əsas götürülmüşdür:

– problemin həlli;

– mühakimə yürütmə və əsaslandırma;

– ünsiyyət;

– tədqiqetmə;

– tətbiqetmə;

– təqdimetmə.

FƏNN ÜZRƏ MƏZMUN STANDARTLARININ REALLAŞDIRILMASI CƏDVƏLİ

BÖLMƏ VƏ MÖVZULAR

Məzmun

xətti 1

Məzmun

xətti 2

Məzmun

xətti 3

Saatlar

M.st.

1.1

M.st.

1.2.

M.st.

2.1.

M.st

2.2.

M.st.

3.1.

1.1.1

1.1.2

1.1.3

1.1.4

1.1.5

1.2.1

1.2.2

1.2.3

1.2.4

2.1.1

2.1.2

2.2.1

3.1.1

3.1.2

3.1.3

1. Giriş. Ədəbiyyat insanı zənginləşdirən vasitədir.

Şifahi xalq ədəbiyyatından seçmələr

2. “Dərzi şagirdi Əhməd”. Məzmunu üzrə iş

3. “Dərzi şagirdi Əhməd”. Məzmunu üzrə iş

4. “Dərzi şagirdi Əhməd”. Təhlili

5. “Durna teli”. Məzmunu üzrə iş

6. “Durna teli”. Məzmunu üzrə iş

7. “Durna teli” Təhlili

8. İnşa yazıya hazırlıq

9. İnşa yazının aparılması

10. Tətbiq və ümumiləşdirmə. “Xəzinəqaya əfsanəsi”

11. Sinifdənxaric oxu dərsi

Kiçik summativ qiymətləndirmə

Vətən sevgisi, qəhrəmanlıq səhifələri

12. S.Vurğun. “Azərbaycan.”

Məzmunu üzrə iş

13. S.Vurğun. “Azərbaycan.”

Məzmunu üzrə iş

14. S.Vurğun. “Azərbaycan.” Təhlili

15. M.Hüseyn. “Odlu qılınc.” Məzmunu üzrə iş

16. M.Hüseyn. “Odlu qılınc.” Məzmunu üzrə iş

17. M.Hüseyn. “Odlu qılınc.” Təhlili.

18. M.İbrahimov. “Azad.” Məzmunu üzrə iş

19. M.İbrahimov. “Azad.” Məzmunu üzrə iş

20. M.İbrahimov. “Azad.” Təhlili

21. B.Vahabzadə.

“Vətəndaş”.

Məzmunu üzrə iş

22. B.Vahabzadə. “Vətəndaş”. Təhlili

23. B.Vahabzadə. “Vətəndaş”. Təhlil və ifadəli oxu üzrə iş

24. Tətbiq və ümumiləşdirmə. Z.Xəlil. “Sonuncu güllə”

25. Sinifdənxaric oxu dərsi

26. Layihə üzrə təqdimatlar

Kiçik summativ qiymətləndirmə

Böyük summativ qiymətləndirmə

Mənəvi dəyərlər, həmişəyaşar hikmətlər

27. A.Bakıxanov. “Hikmətin fəziləti”. Məzmunu üzrə iş

28. A.Bakıxanov. “Hikmətin fəziləti”. Məzmunu üzrə iş

29. A.Bakıxanov. “Hikmətin fəziləti”.

Təhlili

30. Essenin yazılmasına hazırlıq

31. Essenin yazılması

32. Ç.Aytmatov. “Manqurt.” Məzmunu üzrə iş

33. Ç.Aytmatov. “Manqurt.” Məzmunu üzrə iş

34. Ç.Aytmatov. “Manqurt.” Təhlili

35. H.Ziya.

“Kərgədan və qarışqa.” Məzmunu üzrə iş

36. H.Ziya.

“Kərgədan və qarışqa.” Məzmunu üzrə iş

37. H.Ziya.

“Kərgədan və qarışqa.” Təhlili

38. Tətbiq və ümumiləşdirmə.

“F.Qoca.

”Anamın sözləri”

39. Sinifdənxaric oxu dərsi

40. Layihə üzrə təqdimatlar

Kiçik summativ qiymətləndirmə

Uşaq aləmi, uşaq taleyi

41. S.S.Axundov. “Nurəddin”. Məzmunu üzrə iş.

42 S.S.Axundov. “Nurəddin”. Məzmunu üzrə iş.

43. S.S.Axundov. “Nurəddin”. Təhlili.

44. Ə.Məmmədxanlı. “Qızıl qönçələr”. Məzmunu üzrə iş.

45. Ə.Məmmədxanlı.

“Qızıl qönçələr.” Məzmunu üzrə iş.

46. Ə.Məmmədxanlı. “Qızıl qönçələr.” Təhlili

47. E.Hüseynbəyli. “Nəvə.” Məzmunu üzrə iş

48. E.Hüseynbəyli. “Nəvə.” Məzmunu üzrə iş

49. E.Hüseynbəyli. “Nəvə”. Təhlili

50. Tətbiq və ümumiləşdirmə. Mir Cəlal. “Bahar”

51. Sinifdənxaric oxu dərsi

52. Layihə üzrə təqdimatlar

Kiçik summativ qiymətləndirmə

Təbiətə vurğunluq, təbiətə qayğı

53. M.Müşfiq. “Yağış yağarkən”.

Məzmunu üzrə iş

54. M.Müşfiq .“Yağış yağarkən.” Təhlili

55. B.Həsənov . “İki bala”. Məzmunu üzrə iş

56. B.Həsənov. “İki bala”. Məzmunu üzrə iş

57. B.Həsənov. “İki bala”. Təhlili

58. Ə.Kürçaylı. “Qaranquş”. Məzmunu üzrə iş

59. Ə.Kürçaylı. “Qaranquş”. Məzmunu üzrə iş

60. Ə.Kürçaylı. “Qaranquş”. Təhlili

61. Tətbiq və ümumiləşdirmə. İ.Əfəndiyev. “Şəhərdən gələn ovçu”

62. Sinifdənxaric oxu dərsi

63. Layihə üzrə təqdimatlar

Kiçik summativ qiymətləndirmə

Böyük summativ qiymətləndirmə

Ədəbiyyat dərslərində qarşıya qoyulan başlıca vəzifə təlim materiallarının öyrənilməsi zamanı müvafiq məzmun standartlarının reallaşdırılması və bu zəmində dərs ilinin sonunda kurikulumda göstərilən təlim nəticələrinə nail olunmasıdır. Bu baxımdan illik planlaşdırılmanın düzgün aparılması, hər bir dərsdə reallaşdırılacaq məzmun standartlarının və onlardan irəli gələn təlim məqsədlərinin, metod və vasitələrin dəqiq müəyyənləşdirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

VII sinifdə ədəbiyyat dərslərinin illik planlaşdırılması nümunəsi

Cədvəldə kurikulumda tələb olunan bacarıqlar əsasında tövsiyə olunan illik iş planı verilmişdir. İş planı həftədə 2 saat olmaqla ildə 35 həftəyə və ya 70 saata nəzərdə tutulmuşdur. Müəllim mövzuların tədrisi zamanı qarşıya qoyduğu təlim məqsədlərindən və şəraitdən asılı olaraq tövsiyə olunan illik planlaşdırılma nümunəsinə dəyişikliklər edə bilər.

Həftələr	Mövzular	Reallaşdırılan standartlar	Fənlərarası inteqrasiya	Strategiya-lar: metodlar, iş formaları	Resurslar	Qiymətləndirmə üsul və vasitələri
1-ci həftə	Giriş. Ədəbiyyat insanı zənginləşdirən vasitədir.	1.1.2. 1.2.3. 2.1.2. 2.2.1.	Az.d. 2.2.3. X.d. 3.1.4	Müsahibə, müzakirə, bütün siniflə birgə iş.	Dərslik, iş vərəqləri, ədəbiyyatın rolu haqqında fikirlər yazılmış plakat.	Müsahibə (müəllimin diaqnostik qeydiyyat vərəqi), müşahidə (müşahidə vərəqləri), şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), tapşırıqvermə (tapşırıq)
1. ŞİFAHİ XALQ ƏDƏBİYYATINDAN SEÇMƏLƏR
1-ci həftə	“Dərzi şagirdi Əhməd”. Məzmunu üzrə iş	1.1.1. 1.1.5. 2.1.2.	Az.d. 2.1.1. X.d. 2.1.3.	Əqli hücum, müsahibə, təqdimat, fərdi iş, cütlük şəklində iş, kiçik qruplarda iş, bütün siniflə birgə iş	Dərslik, əsərin məzmununa uyğun şəkillər, lüğətlər, http:// az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_folkloru	Müsahibə (müəllimin diaqnostik qeydiyyat vərəqi), oxu (mətn), şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi),tapşırıqvermə (tapşırıq)
2-ci həftə	“Dərzi şagirdi Əhməd”. Məzmunu üzrə iş	1.1.1. 1.1.5. 2.1.1.	Az.d. 2.1.1. 2.2.2. X.d. 2.1.3.	müsahibə, müzakirə, təqdimat, fərdi iş, cütlük şəklində iş, kiçik qruplarda iş, bütün siniflə birgə iş	Dərslik, əsərin məzmununa uyğun şəkillər, lüğətlər, http:// az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_folkloru	Oxu (mətn), şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), tapşırıqvermə (tapşırıq), layihə (şagirdin təqdimatı)
2-ci həftə	“Dərzi şagirdi Əhməd”. Təhlili.	1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.2.4. 1.1.2. 3.1.3.	Az.d. 1.2.4. 2.2.3. X.d. 3.1.4.	Müsahibə, müzakirə, təqdimat, problemin həlli, fərdi iş, cütlük şəklində iş, kiçik qruplarda iş, bütün siniflə birgə iş	Dərslik, iş vərəqləri, http:// az. wikipedia. org/wiki/ Azərbaycan_ folkloru	Şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), tapşırıqvermə (tapşırıq), layihə (şagirdin təqdimatı)
3-cü həftə	“Durna teli.” Məzmunu üzrə iş	1.1.1. 1.1.5. 2.1.2.	Az.d. 2.1.1.X.d. 3.1.3. Üm.t. 5.1.3.	Müsahibə, fasilələrlə oxu, təqdimat, fərdi iş, qruplarla iş	Dərslik, əsərin məzmununa uyğun şəkillər, lüğətlər, http://az. wikipedia. org/wiki/ Azərbaycan_ folkloru	Oxu (mətn), şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), tapşırıqvermə (tapşırıq)

Səadət kamalla yetişir başa

Обо мне

пятница, 12 октября 2018 г.

Müəllim üçün vəsait ƏDƏBİYYAT 7-ci sinif

Комментариев нет:

Отправить комментарий

Обо мне

пятница, 12 октября 2018 г.

Müəllim üçün vəsait ƏDƏBİYYAT 7-ci sinif

Комментариев нет:

Отправить комментарий

пятница, 12 октября 2018 г.