Proqramlar, Dərs vəsaitləri, Məqalələr, Tövsiyələr, Soruşun cavab verək
BAŞLIQLAR
Fənn
kurikulumu tələblərinin “Ədəbiyyat” dərslik komplektində
reallaşdırılması
mexanizmlərinin şərhi.................................................
Fənn
üzrə məzmun standartlarının
reallaşdırılması cədvəli.................
XI
sinifdə ədəbiyyat dərslərinin illik planlaşdırılması nümunəsi..........
Yeni
təlim texnologiyalarından istifadə................................................
Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya
Diferensial
təlim imkanları
Şagirdlərin
özünüqiymətləndirmə meyarları.........................................
Müasir
məktəbdaxili qiymətləndirmə...................................................
Mövzular üzrə təlim
materialları ilə iş texnologiyasınnın şərhi
Azərbaycan ədəbiyyatında tənqidi realizm və romantizm dövrü
Azərbaycan ədəbiyyatında tənqidi realizm və romantizm dövrü
Azərbaycan
ədəbiyyatında tənqidi realizm və romantizm
dövrü......................................................................
Cəlil
Məmmədquluzadə. Həyatı, yaradıcılıq yolu ..........
Anamın
kitabı.........................................................
Mirzə Ələkbər Sabir. Həyatı, yaradıcılıq yolu ............... .
Neylərdin,
ilahi.........................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə
materialı
Hüseyn Cavid. Həyatı, yaradıcılıq yolu ..........................
İblis
Əhməd Cavad.Həyatı, yaradıcılıq
yolu............................
Səsli
qız......................................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə materialı
Cənubi Azərbaycan
ədəbiyyatından
Məhəmmədhüseyn
Şəhriyar. Həyatı, yaradıcılıq yolu ...
Türkün dili
.........................................................
Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı
Sovet
dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı . .................................
C.Cabbarlı. Həyatı,
yaradıcılıq yolu ............. ..............
Oqtay
Eloğlu............................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə
materialı ...............................
Səməd
Vurğun. Həyatı, yaradıcılıq yolu...................
Vaqif
...................................................... .............
Rəsul Rza. Həyatı,
yaradıcılıq yolu ............................
Qızılgül
olmayaydı...................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə
materialı ...............................
Mir
Cəlal. Həyatı, yaradıcılıq yolu .............................
Açıq
kitab...............................................................
Milli özünüdərkə qayıdış və keçid
dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı
Milli
özünüdərkə qayıdış və keçid dövrü Azərbaycan
ədəbiyyatı...........................................................................
İlyas Əfəndiyev. Həyatı, yaradıcılıq yolu
..................
Xurşidbanu Natəvan...................................................
İsmayıl Şıxlı. Həyatı,
yaradıcılıq yolu...................
Dəli
Kür...........................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə materialı ..................................
Çoxmetodlu Azərbaycan ədəbiyyatı.
(Müstəqillik dövrü ) Çoxmetodlu Azərbaycan
ədəbiyyatı. (Müstəqillik dövrü ) ...........
Bəxtiyar
Vahabzadə. Həyatı, yaradıcılıq yolu..........
Şəhidlər
..............................................................
Dünya ədəbiyyatından seçmə
Çingiz
Aytmatov. Həyatı, yaradıcılıq yolu...................
Gün var əsrə bərabər.................................................
Kiçik summativ qiymətləndirmə materialı..........................
Gündəlik planlaşdırmaya aid nümunə.......................................
Mənbələr............................................................................
FƏNN KURİKULUMU TƏLƏBLƏRİNİN
“ƏDƏBİYYAT” DƏRSLİK KOMPLEKTİNDƏ
REALLAŞDIRILMASI MEXANİZMLƏRİNİN
ŞƏRHİ
Ümumtəhsil
məktəblərinin XI sinifləri üçün ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplekti “Ümumi təhsil
pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları)” əsasında
hazırlanmışdır. Ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplektində Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq
edilmiş “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda
qarşıya qoyulan hədəflər əsas götürülmüşdür.
Dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən
ibarət “Ədəbiyyat” dərslik komplektində ümumi təhsilin milli konsepsiyasına
uyğun olaraq tam orta təhsil pilləsində şagirdin ədəbi nümunələri bədii-emosional və
obrazlı qavradığını nümayiş etdirməsi, əsərləri
mövzu, janr, problem baxımından müqayisə etməsi, onlara əsaslandırılmış rəy bildirməsi, məzmununa
və ideyasına yarandığı dövrün
ictimai-siyasi və əxlaqi-etik dəyərləri kontekstində qiymət verməsi, fərqli
mövzular üzrə müvafiq üslublarda yaradıcı xarakterli yazıları icra etməsinin təmin
olunması diqqət mərkəzində saxlanılmışdır.
Ədəbiyyat fənn kurikulumunun şagirdlərin
mənbələr üzərində işləyərək görkəmli ədəbi şəxsiyyətlər, ədəbiyyat və mədəniyyət
sahəsindəki nailiyyətlər barədə materiallar toplaması, müxtəlif ədəbi
mövzularda təqdimatlar hazırlaması, ədəbi nailiyyətlərə münasibət bildirmək
bacarığına yiyələnməsi ilə bağlı tələblərinin reallaşdırılması üçün dərslikdə
müvafiq sual və tapşırıqlar sistemi işlənilmiş, müəlimlərə metodk tövsiyələr
verilmişdir. http://portal.edu.az/index.
php?r=article/item&id=194&mid=5&lang=az)
Dərslik
komplekti kurikulumun tələblərinin
reallaşdırılması üçün müəllimin yaradıcı, təşəbbüskar fəaliyyətinə
imkan yaradır. Müəllim dərsə hazırlaşarkən, ilk növbədə sinfin səviyyəsini,
qarşıya qoyduğu təlim məqsədlərini nəzərə almalı, mətnlərlə bağlı sual və
tapşırıqlardan yaradıcı istifadə etməklə dərsi hansı variantda təşkil etməyin
daha faydalı olduğunu müəyyənləşdirməlidir.
DƏRSLİK
Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinifləri üçün “Ədəbiyyat”
dərsliyinə milli və bəşəri dəyərləri özündə əks etdirmiş, həqiqi
vətəndaşın tərbiyəsində mühm rol oynayacaq əsərlər daxl edilmişdir, ədəbiyyatımızın
fəal/interaktiv metodların və informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından
istifadə ilə öyrədilməsinə önəm verilmişdir.
Ədəbiyyat dərslərində öyrənilmək
üçün əsərlər seçilərkən Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan dilində latin qrafikasi ilə kütləvi nəşrlərin
həyata keçirilməsi haqqinda” sərəncamı
əsasında Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə çap olunaraq məktəb və rayon
kitabxanalarına paylanmış kitablar əsas
götürülmüşdür. Bu, şagirdlərə dərsdə ixtisarla öyrənilən irihəcmli əsərləri
bütöv şəkildə mütaliə etmək və həmin kitabların girişində görkəmli ədəbiyyatşünas
alimlərin əsərlə bağlı məqalələri ilə tanış olmaq imkanı verəcəkdir.
Eyni zamanda dərslikdə
ixtisarla verilmiş bədii mətnlərin bütövlükdə oxusunu asanlaşdirmaq məqsədilə şagirdlər üçün hazırlanmış elektron resurs (Ədəbiyyat .
XI sinif şagirdləri üçün elektron vəsait ). http://edebiyyat.ucoz.com. ) təlimin müsir tələblər səviyyəsində
təşkilinə imkan yaradacaqdır.
Seçilmiş
bədii əsərlərin ideya-məzmun baxımından demokratiya prinsiplərinə və xalqımızın
milli ənənələrinə, insan hüquq və azadlıqlarına hörmət edən, azərbaycançılıq
ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən, milli mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri qoruyan
və inkişaf etdirən, geniş dünyagörüşünə malik olan şəxsiyyət yetişdirilməsi
tələbinə uyğun olması diqqət mərkəzində saxlanılmışdır.
Ədəbiyyat” dərsliyinə daxil edilmiş təlim
materialları Azərbaycan ədəbiyyatının XX
əsrin əvvəllərindən müasir mərhələyədək
dövrünü əhatə edir. Dərsliyə ədəbiyyatın inkişaf dövrlərini əks etdirən
icmallar, klassik və müasir sənətkarların həyatı, yaradıcılığı ilə bağlı məlumat,
monoqrafik şəkildə öyrənilən bədii əsərlər, müstəqil mütaliə üçün tövsiyə
olunan əsərlər, lüğətlər daxil
edilmişdir.
Dərslikdəki
mövzular icmal və monoqrafik mövzular olmaqla iki qrupa ayrılır. Müəyyyən ədəbi
dövrə aid icmal mövzuları ədəbiyyat tarixinin bu və ya digər dövrünün ədəbi-mədəni
mənzərəsi, qüdrətli sənətkarlarımızın həyat yolu və yaradıcılığı üzrə
monoqrafik mövzuların öyrənilməsi üçün zəmin yaratmaq məqsədini güdür. Ədiblərin
həyatı, yaradıcılıq yolu ilə bağlı dərslikdə
verilən zəruri məlumatlar, tövsiyələr şagirdləri dərsdə qazandığı ədəbi bilik və
bacarıqları əlavə mənbələrlə iş zamanı dərinləşdirməyə istiqamətləndirir.
Dərslikdə
düzgünlük, əyanilik, tərbiyəedicilik , tamlıq, ardıcıllıq, yaş səviyyəsinə
uyğunluq , təlim vaxtına uyğunluq, oxunaqlılıq, inkişafetdiricilik,
inklüzivlik, inteqrativlik pedaqoji prinsipləri gözlənilmişdir:
Dərslikdə ədəbiyyat
təliminin öyrədici/ inkişafetdirici, tərbiyəedici funksiyası diqqət mərkəzində saxlanılmış,
zəruri şərhlərlə yanaşı, XX əsrin əvvəllərindən
müasir dövrədək ədəbiyyatımızın inkişaf yolu, aparıcı nümayəndələrinin
yaradıcılığının öyrənilməsi, ədəbi bilik, bacarıq və vərdişlərin inkişaf
etdirilməsi üçün şagirdlərin müstəqil fəaliyyətinin metodik baxımdan
təşkili yolları müəyyənləşdirilmişdir. Dərsliklə iş zamanı informasiyanın axtarılması və sistemləşdirilməsi,
konspektləşdirilməsi, ümumiləşdirilməsinə şagirdin müstəqil araşdırıcılıq fəaliyyətinin tərkib hissəsi kimi
yanaşılmışdır. Təlim materialları ilə iş şagirdləri bilik əldə etməyə və
yaradıcı fəaliyyətə sövq edir, tədqiqetmə, bədii əsər üzrə ideya və
problemlərin ümumiləşdirilməsi və təqdim
olunması, gerçəklikdə baş verən
hadisələrin təhlili və qiymətləndirilməsinə dair vərdişlərin
formalaşdırılmasına imkan yaradır.
Dərsliyin məzmunu, metodik sistemi interaktiv təlim
zəminində şagirdlərdə azərbaycançılıq məfkurəsinin,
vətənpərvərlik hissi, milli- mənəvi, ümumbəşəri dəyərlərin formalaşmasına,
tolerantlıq, əməksevərlik, təbiətə qayğı kimi keyfiyyətlərin, həyati
bacarıqların formalaşdırılmasına imkan verir.
Mövzular üzrə təklif olunan bir çox sual və tapşırıqlar üzrə iş fərdi, qrup və
ya cütlər şəklində araşdırmanı nəzərdə tutur, əməkdaşlıq, ünsiyyət qurmaq,
birlikdə qərar qəbul etmək kimi vərdişlərin inkişafına imkan yaradır.
Ədəbiyyatımızın inkişaf mərhələləri müəyyənləşdirilərkən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin təsdiq
etdiyi ədəbiyyat tarixinin dövrləşdirilməsi konsepsiyasında ( Azərbaycan
MEA-nın Rəyasət Heyətinin qərarı. № 14/1.23 sentyabr 2015-ci il) Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə, onun dövrləşdirilməsinə
və ədəbi prosesə yeni yanaşma, elmi-metodoloji prinsip və tələblər diqqət mərkəzində
saxlanılmışdır.Ədəbi irsin və müasir ədəbi prosesin tədrisi, öyrənilməsi
və mənimsənilməsi üçün əsas götürülən yeni elmi-metodoloji konsepsiyaya uyğun
olaraq müasir ədəbiyyatımızın dövrləşdirilməsi, tarixi-xronoloji ardıcıllıqla,
kurikulumun məqsəd və vəzifələrinə, məzmun standartlarına və şagirdlərin yaş və
mənimsəmə səviyyəsinə uyğun şəkildə öyrənilməsi imkanları müəyyənləşdirilmişdir.
Hər təlim materialları üzrə iş
aşağıdakı metodik sistem üzrə həyata
keçirilir.
-
Maraqoyatma
(motivasiya) Ev tapşırığının seçmə yolla, yığcam müzakirəsi motivasiyanın
ilk mərhələsi kimi reallaşdırılır. Bu zaman əvvəlki mövzu ilə yeni mövzu,
problem üzrə əlaqələndirilir, yeni bilik və bacarıqların mənimsənilməsi, müstəqil, yaradıcı fəaliyyəti
üçün üçün zəmin yaradılır.
Öyrəniləcək mövzuya maraq oyatmaq üçün şagirdlərin əsərdə qoyulmuş problemə
ilkin münasibətini aşkara çıxarmağa,
mövzunu həyatla əlaqələndirməyə imnkan yaradan müxtəlif suallar qoyulur,
müzakirə aparılır. Motivasiyanın bilavasitə davamı kimi, şagirdlərin
fəal iştirakı ilə araşdırılacaq problem üzrə tədqiqat sualı
müəyyənləşdirilir.
-
Araşdırma.
Tədqiqat
sualı üzrə araşdırma
aparılması üçün müxtəlif sual və tapşırıqlar verilir. Həmin işlər fərdi,
cütlük və qrup şəklində yerinə yetirilə bilər. Yerinə yetirilmiş işin nəticəsini müzakirə etmək, səhvləri
araşdırmaq üçün suallar verilir. Verilən sual və tapşırıqlar mətn üzrə
öyrənilənləri tamamlamaq, araşdırma aparmaq, əlaqə yaratmaq, yaradıcılıq
bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, bu biliklərə dəyər vermək və
onlara münasibət bildirmək məqsədi daşıyır.
Araşdırma
zamanı həm
icmal, həm də monoqrafik mövzular üzrə istiqamətləndirici
mətnlərdə ədəbi dövr, sənətkarın həyat və yaradıcılığı, əsərin təhlili ilə
bağlı yönləndirici açıqlamalar verilir. Aparılacaq araşdırmanın əsas cizgiləri,
mənbələrlə iş, müstəqil fəaliyyət zamanı dərinləşdirilməsi və
zənginləşdirilməsinə ehtiyac duyulan məsələlər qeyd edilir..
-
Təqdimatların mübadiləsi və
müzakirəsi
diskussiya, müxtəlif mövqelərin aşkara çıxarılması, söylənilən fikirlərin
əsaslandırılması zəminində reallaşdırılır.
-
Yaradıcı
tətbiqetmə. Mövzu
üzrə öyrənilənləri möhkəmləndirmək, yeni materialü zərində tətbiq etmək və
onlara münasibət bildirmək məqsədilə verilən tapşırıqlardır.
-
Nəticə və
ümumiləşdirmə. Şagirdlərə verilən sual və tapşırıqlar mövzu üzrə əldə olunan yeni biliklərin ümumiləşdirilməsinə, nəticə çıxarılmasına xidmət
edir. Müəllimin istiqamətləndirici sualları şagirdlərin müstəqil şəkildə ümumiləşdirmə aparmağz və nəticə çıxarmağa yönləndirir.
-
Qiymətləndirmə,
refleksiya mərhələsində müəllimin dərs ərzində fərdi
qiymətləndirmə kitabçasında apardığı qeydlər
əsasında fərdi və qrup üzrə qiymətləndirmə aparılır. Yeni biliyin
mənimsənilməsi prosesinə bir daha nəzər salınır. Şagirdlərin təqdimatları, dərs
zamanı müzakirədə iştirak səviyyəsi barədə yığcam rəy mübadiləsi aparılır,
nailiyyətlər və çatışmazlıqlar nəzərə çatdırılır, tövsiyələr verilir.
-
Evdə iş. Araşdırma
şagirdlərin evdə, kitabxanada mənbələrlə iş, müstəqil tədqiqatçılıq
fəaliyyəti ilə davam etdirilir. Sual
və tapşırıqlar yaradıcı, tətbiqedici xarakteri daşıyır, onları yerinə
yetirmək üçün müxtəlif mənbələrdən istifadə edilməsinin zəruriliyi diqqətə çatdırılır.
Müəllim üçün metodik vəsait
XI sinif dərsliyində təlim
materiallarının mənimsənilməsi və müvafiq fəaliyyət növlərinin tətbiqi üç əsas
metodoloji mərhələyə bölünür: mövzu ilə
bağlı əvvəlki biliklərin
aktuallaşdırılması; yeni biliyin mənimsənilməsi; bilik və bacarıqların tətbiqi.
Klassik və
müasir ədəbiyyat nümunələri üzrə dərslərdə, eləcə də şagirdlərin mənbələrlə
müstəqil işinin təşkilində müəllimin bələdçilik fəaliyyəti, mühüm əhəmiyyət
kəsb edir. Bu sinifdə mürəkkəb süjetli və kompozisiyalı, müxtəli
vəzn və janrlarda irihəcmli əsərlərin, icmal mövzularının tədrisindəki müəyyən
çətinliklər təlim prosesində müəllimin istiqamətverici şərhlərinə xüsusi diqqət
yetirilməsini tələb edir.
XI
sinifdə ədəbiyyat dərslərinin illik planlaşdırılması nümunəsi
Aşağıda
tövsiyə xarakterli illik iş planı verilmişdir. İş planı həftədə 2 saat olmaqla
ildə 34 həftəyə və ya 68 saata nəzərdə tutulmuşdur. Müəllim mövzuların tədrisi
zamanı qarşıya qoyduğu təlim məqsədlərindən və şəraitdən asılı olaraq tövsiyə
olunan illik planlaşdırma nümunəsində dəyişiklik edə bilər.
|
Həftələr
|
Mövzular
|
Reallaşdırılan standartlar
|
Fənlərarası inteqrasiya
|
Strategiyalar: metodlar, iş formaları
|
Resurslar
|
Qiymətləndirmə üsul və vasitələri
|
|
AZƏRBAYCAN ƏDƏBIYYATINDA ROMANTIZM VƏ TƏNQIDI
REALIZM DÖVRÜ
|
||||||
|
1-ci
həftə
|
Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm və tənqidi
realizm dövrü
|
2.1.1.
2.2.1.
|
Az.d.2.1.2.X.d.
2.1.2.
3.1.3.
Az.tar.5.1.1.
|
Müsahibə, müzakirə, Venn diaqramı, problemin həlli,
kiçik qruplarla iş, bütün siniflə birgə
iş
|
Dərslik, iş vərəqləri, lüğətlər, az.wikipedia. org/wiki/Azərbaycan_ədəbiyyat,
Ədəbiyyat (XI sinif şagirdləri üçün elektron vəsait ). http://edebiyyat.ucoz.com.
|
Müşahidə (müşahidə vərəqləri), şifahi sual-cavab
(şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), tapşırıqvermə (tapşırıq),
şagirdin təqdimatı
|
|
C. Məmmədquluzadə. Həyatı, yaradıcılıq yolu.
|
1.2.4.2.1.1.
|
Az.d.
1.2.2. X.d. 2.1.2.
|
Müzakirə, təqdimat, diskussiya, fərdi iş, kiçik
qruplarda iş
|
Dərslik, şəkillər, iş vərəqləri,lüğətlər,
Məmmədquluzadə C. Əsərləri. Dörd cilddə. I cild,
Bakı: Öndər, 2004. Ədəbiyyat (XI sinif
şagirdləri üçün elektron vəsait ). http://edebiyyat.ucoz.com.
|
Təqdimat (meyar cədvəli), şifahi sual-cavab(
şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), müşahidə (müşahidə vərəqləri),
tapşırıqvermə (tapşırıq), layihə (şagirdin təqdimatı)
|
|
|
2-ci
həftə
|
C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Məzmun üzrə
iş
|
1.1.1.
1.1.3.
1.1.5.
|
Az.d.
2.1.1.1.2.2
X.d.
1.1.1.
3.1.3.
|
Oxu, müsahibə, müzakirə, təqdimat, diskussiya, cütlüklə iş, kiçik qruplarda iş
|
Dərslik, lüğətlər, iş vərəqləri, şəkillər, Məmmədquluzadə
C. Əsərləri. Dörd cilddə. I cild, Bakı: Öndər, 2004. Ədəbiyyat (XI sinif şagirdləri üçün elektron vəsait ).
http://edebiyyat.ucoz.com.
|
Müsahibə (müəllimin qeydiyyat vərəqi), təqdimat
(meyar cədvəli), şifahi sual-cavab (şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi),
müşahidə vərəqləri, tapşırıqvermə (tapşırıq), layihə (şagirdin təqdimatı)
|
|
C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Məzmun üzrə
iş
|
1.1.1.
1.1.3.
1.1.4.
1.1.5.
|
Az.d.
1.2.2.
2.1.1.
X.d.
1.1.1.
3.1.1.
|
Oxu,müzakirə, təqdimat, cütlüklə, kiçik və böyük
qruplarda iş
|
Dərslik, iş vərəqləri, Ədəbiyyat (XI sinif şagirdləri üçün elektron vəsait ).
http://edebiyyat.ucoz.com.
|
Təqdimat (meyar cədvəli), şifahi sual-cavab
(şifahi nitq bacarıqları üzrə qeydiyyat vərəqi), müşahidə (müşahidə vərəqləri),
tapşırıqvermə (tapşırıq), şagirdin təqdimatı
|
|
FƏNDAXİLİ VƏ FƏNLƏRARASI
İNTEQRASİYA
Fəndaxili
inteqrasiyanın zəruriliyi kurikulumun məzmun xətlərinin mahiyyətindən irəli gəlir.
Belə ki, fənn kurikulumunun məzmun xətləri mahiyyət etibarilə bir-biri ilə sıx əlaqəlidir,
biri digərini tamamlayır və inkişaf etdirir. Ədəbiyyat inteqrativ səciyyə
daşıyan həyatı obrazlı şəkildə əks etdirdiyi üçün təlim mprosesində fəndaxili,
fənlərarası, fənlərüstü inteqrasiya imkanları genişdir. Təlim prosesində ədəbiyyatın
ana dili, tarix, incəsənətin musiqi, rəssamlıq,
kino və c. növləri ilə inteqrasiyası reallaşdırılmalıdır.
Şagirdlərin əvvəlki siniflərdə, xüsusən IX sinifdə mənimsədiyi biliklər XI sinfin tədris materialları ilə sıx əlaqəlidir.
Təlim prosesində mövzu, problem, janr baxımından səsləşən əsərlərin, ədəbiyyat nəzəriyyəsi
materiallarının inteqrativ öyrənilməsi zəruridir.
Fəndaxili
inteqrasiyanın əsas yolu fənn üzrə məzmun standartlarının inteqrativ şəkildə
reallaşdırılmasıdır. Belə ki, ədəbiyyat kurikulumunda bütün məzmun xətləri və
standartları arasında təbii əlaqə vardır. Aşağıdakı cədvəldə verilən nümunələrdən
göründüyü kimi, kurikulumdakı məzmun xətti üzrə bir-birini tamamlayan alt
standartların inteqrativ reallaşdırılması imkanları genişdir:
|
1. Ədəbiyyat və həyat həqiqətləri
|
2.
Şifahi nitq
3.
Yazılı nitq
|
|
|
1.1.4. Müxtəlif ədəbi növ və janrda olan əsərlərdə
(poema, hekayə, povest, roman, dram, komediya, faciə) əksini tapan mühüm
milli-mənəvi, bəşəri dəyərlərə əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
1.2.2. Obrazları xarakter və əməlləri,
yaşadıqları dövrün sosial-siyasi şəraiti və əxlaqi-etik dəyərləri ilə əlaqəli
səciyyələndirir, müqayisələr aparır.
1.2.4. Bədii nümunələrin mövzusunu, ideyasını,
başlıca problemini, konfliktini dövrün ictimai-siyasi, mənəvi dəyərləri
kontekstindən çıxış etməklə münasibət bildirir və qiymətləndirir.
|
2.2.1. Müzakirələrdə mövzuya, problemə, yazıçının
mövqeyinə tənqidi münasibətini əsaslandırır, dinləyicilərin rəyini nəzərə
alır, mimika və jestlərdən məqsədyönlü istifadə edir.
3.1.2. Müşahidələrinə, əlavə məlumatlara əsaslanmaqla
əsərin ideyasına, probleminə, bədii xüsusiyyətlərinə münasibət bildirir,
ümumiləşdirmələr aparır, nəticə çıxarır.
|
|
1.1.5. Müxtəlif vəznli (heca, əruz) şeirlərdə,
mürəkkəb süjetli və kompozisiyalı ədəbi nümunələrdə bədii təsvir və ifadə
vasitələrini (epitet, bənzətmə, metafora, metonimiya, sineqdoxa, simvol,
mübaliğə, litota, bədii sual, təkrir, bədii təzad, kinayə (sarkazm),
inversiya) müəyyənləşdirir.
|
1.2.3. Müxtəlif vəznli (heca, əruz, sərbəst)
şeirlərdə, süjetli bədii nümunə lərdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
obrazlılığın təmin edilməsindəki roluna əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
2.1.1. Müxtəlif mənbələrdən topladığı
materiallara əsaslanmaqla təqdimat və çıxışlarında bədii-emosional və obrazlı
ifadələrdən istifadə edir.
2.1.2. Dil və üslub xüsusiyyətlərinə istinad edərək
yazıçı mövqeyi ilə bağlı mühakimələrini faktlarla əsaslandırır.
|
|
1.2.4. Bədii nümunələrin mövzusunu, ideyasını,
başlıca problemini, konfliktini dövrün ictimai-siyasi, mənəvi dəyərləri
kontekstindən çıxış etməklə münasibət bildirir və qiymətləndirir.
|
2.2.1. Müzakirələrdə mövzuya, problemə, yazıçının
mövqeyinə tənqidi münasibətini əsaslandırır, dinləyicilərin rəyini nəzərə
alır, mimika və jestlərdən məqsədyönlü istifadə edir.
|
3.1.2. Müşahidələrinə, əlavə məlumatlara əsaslanmaqla
əsərin ideyasına, probleminə, bədii xüsusiyyətlərinə münasibət bildirir,
ümumiləşdirmələr aparır, nəticə çıxarır.
|
Fənlərarası inteqrasiya XI
sinifdə tədris olunan müxtəlif fənlər üzrə alt standartların əlaqələndirilməsi,
təlim prosesində digər fənlər üzrə qazanılmış müvafiq bilik və bacarıqlara, o
cümlədən fənlərüstü əlaqə yaradılması, rəssamlıq, heykəltəraşlıq, kino, teatr
və s. istinad edilməsi ilə reallaşdırılır. Ədəbiyyat dərslərinin illik planlaşdırılmasında
standartlar səviyyəsində fənlərarası inteqrasiya imkanları ana dili, xarici dil, Azərbaycan
tarixi, ümumi tarix fənlərinin nümunəsində şərh edilmişdir. Əsas və alt standartların inteqrasiyası təlim
prosesində müxtəlif tipli sual və tapşırıqlar vasitəsilə reallaşdırılır.
Yeni təlim texnologiyalarından
istifadə
Metodik vəsaitdə ədəbiyyat
dərslərinin icmal və planları (texnologiyalar) fəal/interaktiv təlim texnologiyası əsasında işlənilmişdir. Müəllim
və şagirdlərin ədəbiyyat dərslərində qarşıya qoyulan məqsəd və vəzifələrin
yerinə yetirilməsinə yönəldilən birgə fəaliyyəti aşağıdakı interaktiv metodlar
zəminində həyata keçirilir.
|
№
|
METOD
|
TEXNİKALAR
|
|
1.
|
Beyin həmləsi
|
o
Əqli
hücum
o BİBÖ
o Аuksion
o Şaxələndirmə
(Klaster)
o Suallar
o Anlayışın
müəyyənləşdirilməsi
o Söz
assosiasiyaları
|
|
2.
|
Müzakirələr
|
o
Diskussiya
o
Müzakirə
o
Klassik
dialoq
o
|
|
3.
|
Rollu oyunlar
|
o
Rollu
oyun
o
Səhnələşdirmə
|
|
4.
|
Təqdimatlar
|
o Təqdimatlar
o Esse
, inşa, məqalə, məruzə
|
|
5.
|
Tədqiqatın
aparılması
|
o Problemin
həlli
o
Konkret
hadisənin tədqiqi
o Venn
diaqramı
o
Layihələrin
hazırlanması
o Müsahibə
o Qərarlar
ağacı
o İdeyalar
xalısı
|
|
6.
|
Tənqidi
təfəkkürün inkişafına yönəldilmiş metodlar
|
o
Meyar
üzrə qiymətləndirmə
o
əsərdə
qoyulan problemə, təsvir olunan hadisəyə müxtəlif nöqteyi-nəzərdən baxılması
|
|
7.
|
Yaradıcılığa
yönəldilmiş metodlar
|
o
Proqnozlaşdırma
o
Аtalar
sözləri üzrə iş
|
|
8.
|
Təşkilati
metodlar
|
o Ziqzaq
və ya Mozaika
|
Müasir məktəbdaxili
qiymətləndirmə
Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 2 sentyabr
2013-cü il tarixli 792 nömrəli əmri ilə 1-7-ci siniflərdə məktəbdaxili qiymətləndirmə
qaydalarında bir sıra dəyişiklik edilmişdir (bax:
http://www.muallim.edu.az/arxiv/2013/34/26.htm).
Müasir qiymətləndirmə
diaqnostik, formativ və summativ kimi növlərə bölünür.
FƏNN ÜZRƏ MƏZMUN STANDARTLARININ
REALLAŞDIRILMASI
CƏDVƏLİ
|
BÖLMƏ VƏ MÖVZULAR
|
Məzmun
xətti
1
|
Məzmun
xətti
2
|
Məzmun
xətti
3
|
Sa-atlar
|
|||||||||||||
|
M.st.
1.1
|
M.st.
1.2
|
M.st.
2.1
|
M.st.
2.2
|
M.st.
3.1
|
|||||||||||||
|
1.1.1
|
1.1.2
|
1.1.3
|
1.1.4
|
1.1.5
|
1.2.1
|
1.2.2
|
1.2.3
|
1.2.4
|
2.1.1
|
2.1.2
|
2.2.1
|
3.1.1
|
3.1.2
|
3.1.3
|
|
||
|
Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm və realizm
dövrü
|
1.
Azərbaycan
ədəbiyyatında romantizm və tənqidi realizm dövrü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
+
|
|
|
|
1
|
|
2.
C.
Məmmədquluzadə. Həyatı, yaradıcılıq yolu.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
+
|
|
|
|
|
|
1
|
|
|
3.
C.
Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Məzmun üzrə iş
|
+
|
|
+
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
|
|
4. C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Məzmun üzrə
iş
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
|
|
5. C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Təhlili
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
+
|
|
+
|
|
|
|
|
1
|
|
|
6. C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Təhlili
|
|
|
|
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
|
|
|
|
|
|
1
|
|
|
7. C. Məmmədquluzadə. “Anamın kitabı”. Tətbiq.Müzakirə.Yaradıcı
iş.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
+
|
+
|
1
|
|
|
8.M.Ə.Sabir.Həyatı, yaradıcılıq yolu.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
+
|
|
|
|
1
|
|
|
9.M.Ə.Sabir.”Neylərdin, ilahi”. Məzmun üzrə iş
|
+
|
|
|
+
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
|
|
10. M.Ə.Sabir.”Neylərdin, ilahi”. Təhlili
|
|
+
|
|
|
|
|
|
+
|
+
|
|
|
|
|
|
+
|
1
|
|
|
11. Kiçik summativ qiymətləndirmə
|
|
|
|
|
1
|
||||||||||||
Комментариев нет:
Отправить комментарий