GÜNDƏLİK PLANLAŞDIRMAYA AİD NÜMUNƏLƏR
Mövzu: Əhməd Cavad. “Azərbaycan bayrağına” – 2 saat
Birinci saat: Əsərin məzmunu üzrə iş
Standartlar
|
Təlim nəticələri
|
1.1.1.
Müxtəlif vəznli
(heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə və süjetli əsərlərdə (poema,
hekayə, povest, roman, dram) tanış olmayan
sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərin köməyi ilə
aydınlaşdırır.
|
1.1.5. Müxtəlif vəznli (heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə, süjetli ədəbi nümunələrdə bədii təsvir və
ifadə vasitələrini (metonimiya, inversiya, simvol) müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir.
|
Dərsin tipi: induktiv; bədii əsərin öyrənilməsi.
İş forması: fərdi iş, bütün siniflə birgə iş.
Metod və priyomlar: əqli hücum,
müsahibə, ikihissəli gündəlik, izahlı oxu, problemin həlli.
Təchizat: Dərslik,
lüğətlər, iş vərəqləri, şeirin məzmununa uyğun şəkillər, şairin portreti, http://www.president.az/azerbaijan/symbols,
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan _bayrağı
Dərsin
gedişi
Motivasiya,
problemin qoyuluşu. Motivasiyanın yaradılması üçün müxtəlif yollardan –
rəmzi (simvolik) materiallardan, suallardan və s. istifadə etmək mümkündür. Motivasiyanınb yaradılmasının səmərəli yollarından biri də
Azərbaycan Respublikasının Himninin səsləndirilməsi və Dövlət Bayrağının nümayiş etdirilməsi ola bilər. Dərslikdəki
“Yada salın” başlıqlı sualların əsasında yığcam müsahibə aparmaqla da
motivasiyanı yaratmaq olar.
-
Dövlət rəmzləri haqqında yazılmış hansı əsərlərlə
tanışsınız?
-
Bu əsərlərdə diqqətinizi daha çox çəkən
nə olub?
Birinci sualla əlaqədar şagirdlərlə dövlət rəmzləri
haqqında geniş fikir mübadiləsi aparılır.
Müsahibə zamanı şagirdlərin diqqətinə
“Prezident.az” saytındakı Azərbaycan bayrağı ilə bağlı aşağıdakı materialın məzmunu
çatdırırlır:
Azərbaycan dövlətinin rəmzləri (Konstitusiyanın 33-cü
maddəsi)
I. Azərbaycan
Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət
bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan
Respublikasının Dövlət himnidir.
II. Azərbaycan
Respublikasının Dövlət bayrağı bərabər enli üç üfüqi
zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir
və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli
ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2-dir.
III. Azərbaycan
Respublikası Dövlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri,
Azərbaycan Respublikası Dövlət himninin musiqisi və mətni Konstitusiya qanunu
ilə müəyyən edilir.
Dövlət Bayrağı
Azərbaycanda
üçrəngli dövlət bayrağı 1918-ci il noyabr ayının 9-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
hökumətinin qərarı ilə qəbul edilmişdir. 1920-ci il aprelin 28-də Xalq
Cümhuriyyəti süqut etdikdən və Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Azərbaycanda
bu bayraqdan imtina edilmişdir.
Bu bayraq
ikinci dəfə 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin
qərarı ilə bərpa edilmiş və Muxtar Respublikanın dövlət bayrağı kimi qəbul
edilmişdir. Eyni zamanda Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Azərbaycan
SSR Ali Soveti qarşısında üçrəngli bayrağın Azərbaycanın rəsmi dövlət rəmzi
kimi tanınması haqqında vəsatət qaldırmışdır.
1991-ci il
fevral ayının 5-də Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məclisinin vəsatətinə baxmış və üçrəngli bayrağın Azərbaycanın
dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi haqqında qərar vermişdir.
Azərbaycan
Respublikasının dövlət bayrağı bərabər enli üç üfüqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı
zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir. Mavi rəng - Azərbaycan
xalqının türk mənşəli olmasını, qırmızı rəng - müasir cəmiyyət qurmaq,
demokratiyanı inkişaf etdirmək istəyini, yaşıl rəng - islam sivilizasiyasına mənsubluğunu
ifadə edir. Qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara
ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Ay–
ulduz”un mənası - Bayrağın üzərindəki aypara türk xalqlarının simvoludur, Səkkizguşəli
ulduzun mənasına gəlincə bu, Azərbaycan" sözünün əski əlifbada yazılışı ilə
bağlıdır. Belə ki, əski əlifbada "Azərbaycan" sözü səkkiz hərflə yazılır.
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə isə Rəsulzadə dövlətin prinsiplərini müəyyənləşdirərkən
8 prinsipə əsaslanıb: bunlar türkçülük, islamçılıq, çağdaşlıq, dövlətçilik,
demokratiklik, bərabərlik, azərbaycançılıq və mədəniyyətlilikdir.
Ulu
öndər Heydər Əliyevin 1998-ci il 13 mart tarixli "Azərbaycan
Respublikasının dövlət atributlarının təbliği işinin gücləndirilməsi
haqqında" sərəncamı dövlət atributlarının təbliği baxımından mühüm əhəmiyyət
daşımışdır. "Azərbaycanın bayrağı sadəcə bayraq deyil. O bizim dövlətçiliyimizin,
müstəqilliyimizin rəmzidir. Gərək hər bir evdə Azərbaycan dövlətinin bayrağı
olsun, hər bir ailə Azərbaycan bayrağına itaət etsin. Bu bayraq gərək hər bir
ailənin həyatının əziz bir hissəsi olsun" - deyə ulu öndər çıxışlarında dəfələrlə
bildirmişdir.
2010-cu
il sentyabrın 1-də Dövlət Bayrağı Meydanının təntənəli açılış mərasimi
keçirilmişdir. Mərasimdə çıxış edən Prezident İlham Əliyevin bayrağımızla bağlı
fikirləri olduqca qürurvericidir. Dövlətimizin başçısı deyib: “Bayraq Meydanı Bakının bir mədəniyyət
mərkəzinə, Azərbaycanın bir siyasi mərkəzinə çevriləcəkdir. Ölkəmizin mərkəzi
olan Bakı şəhərində belə möhtəşəm meydanın yaradılması doğrudan da böyük hadisədir.
Bizim bayrağımız qürur mənbəyimizdir. Bizim bayrağımız canımızdır, ürəyimizdir.
Bu gün Azərbaycanın hər bir yerində dövlət bayrağı dalğalanır. Azərbaycan ərazi
bütövlüyünü bərpa edəndən sonra milli dövlət bayrağımız bu gün hələ də işğal
altında olan torpaqlarda qaldırılacaqdır. Bizim bayrağımız Dağlıq Qarabağda,
Xankəndində, Şuşada dalğalanacaqdır. O günü biz hər an öz işimizlə
yaxınlaşdırmalıyıq və yaxınlaşdırırıq”.
Müsahibə tədqiqat sualının
formalaşdırılması ilə yekunlaşır.
Tədqiqat sualı:
Azərbaycanın dövlət rəmzi olan bayrağa həsr olunan əsərlərdə, sizcə, daha çox hansı hiss və düşüncələr əksini
tapmalıdır?
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir
və qeyd olunur.
Tədqiqatın aparılması. Bu,
fərqli təlim metodlarının, iş növü və formalarının ( şeirdə izahına ehtiyac
duyulan söz və ifadələrin, mətnaltı mənaların
olduğu da unudulmamalıdır) tətbiqi ilə təşkil edilə bilər. Əsərin oxusu
üzrə işin bir variantı dərslikdəki ardıcıllığın gözlənilməsi ola bilər.
1. Şeiri
fərdi olaraq səssiz oxuyun, ikihissəli gündəlikdə qeydlər edin.
s.
|
Əsərdə diqqətimi daha çox cəlb edənlər
|
Bunun səbəbi
|
2. Eynu,
yaxud oxşar fikirdə olduğunuz yoldaşlarınızla kiçik qruplarda birləşib qənaətlərinizi
bölüşün.
3. Çıxardığınız
nəticələr barədə təqdimatlar etməklə fikir mübadiləsi və müzakirə aparın.
Şeiri fərdi olaraq səssiz oxuyan şagirdlər lüğətdəki izahlara əsaslanmaqla
ikihissəli gündəlikdə qeydlər edirlər. Əsərə münasibətdə mövqeləri eyni, yaxud yaxın olan şagirdlərin kiçik
qruplarda birləşmələrinə və fikirlərini
bölüşmələrinə imkan yaradılır.
Qrup sözçülərinin təqdimatları əsasında fikir mübadiləsi və müzakirə aparılır.
Həmin
prosesdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin hansı səviyyədə müəyyənləşdirildiyi
aşkara çıxarılır. Müəllim müzakirənin səmərəli keçməsi, şeirin məzmunu barədə
şagirdlərdə dolğun təsəvvürün yaranması məqsədi ilə istiqamətləndirici
suallardan istifadə edə bilər.
Oxunun təşkilinin digər bir variantı isə ikihissəli
gündəliyin arxa plana keçirilməsi ola bilər. Yəni şagirdlər şeiri müstəqil (fərdi
səssiz) oxuduqdan sonra ehtiyac duyduqları mətləbləri müəllimin sualları əsasında
aydınlaşdırırlar. Məhz bundan sonra ikihissəli gündəlikdə qeydlər aparırlar. Bu
qeydlər hər bir şagirdin məzmunu necə qavradığını, əsərə ilkin münasibətini və
s. aşkara çıxarmaq baxımından faydalıdır.
Oxunun hansı formada təşkilindən asılı olmayaraq nəticənin çıxarılması, ümumiləşdirmənin
aparılması mərhələsində həyata keçirilməli olan işlər diqqətdən kənarda
qalmamalıdır. Söylənmiş fikirlərin ümumiləşdirilməsi, son qənaətin fərziyyələrlə
müqayisə edilməsi ön plana çəkilir. Bu mərhələnin səmərəli keçməsi üçün müəllimin
əvvəlcədən istiqamətləndirici suallar hazırlaması və tətbiq etməsi məqsədəuyğundur.
Bu dərsdə vaxtdan səmərəli istifadə etdikdə şifahi
təqdimat üçün təklif olunmuş tapşırığın yerinə yetirilməsinə imkan yaranır.
Mövzulardan
birini seçib şifahi təqdimat hazırlayın.
a) Şeir
müəllif haqqında təəssüratıma yeni nə əlavə etdi?
b) Şeirin
məndə daha güclü təəssürat yaradan sözü, ifadəsi, misrası və bəndi.
Təqdimat üçün müəyyənləşdirilmiş mövzular həm məzmunun dərindən mənimsənilməsi,
həm də təhlilin səmərəliliyi üçün əhəmiyyətlidir. Müəllim təqdimatların fəal
dinlənilməsinə, müzakirənin diskussiya səciyyəli olmasına xüsusi diqqət yetirməlidir.
Qiymətləndirmə.
Formativ qiymətləndirmə müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında
aparılır.
Qiymətləndirmə
meyarları:
Aydınlaşdırma
Müəyyənləşdirmə
I səviyyə
|
II səviyyə
|
III səviyyə
|
IV səviyyə
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından suallar verməklə və kömək əsasında aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından əsasən aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmyan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə çətinlik
çəkir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini suallar verməklə və kömək
əsasında müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini əsasən müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir.
|
Müəllim dərslikdəki
“Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetiriləcəyini şagirdlərə xatırladır.
Mövzu: Ə.Cavad.”
Azərbaycan bayrağına “– 2 saat
İkinci saat:Əsərin
təhlili üzrə iş
Standartlar
|
Təlim nəticələri
|
1.2.3. Bədii nümunələrdə təsvir və
ifadə
vasitələrinin (metonimiya,
inversiya,
simvol) rolunu aydınlaşdırır.
|
Şeirin təsir gücünün artmasında bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu aydınlaşdırır.
|
1.2.4. Bədii nümunələrin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini və konfliktini
şərh edir, əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir,
onlara əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
2.1.2. Mövzuya, problemə müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirir.
|
Dərsin tipi: induktiv, bədii
əsərin öyrənilməsi
İş forması: fərdi iş,
cütlük şəklində iş, bütün siniflə birgə iş.
Metod və
priyomlar: müsahibə, müzakirə, təqdimat.
Təchizat:
dərslik, iş vərəqləri, əsərin məzmunu üzrə şəkillər.
Dərsin gedişi.
Ev tapşırığının hansı səviyyədə yerinə
yetirildiyini müəyyənləşdirmək üçün təqdimatların dinlənilməsi və müzakirə
edilməsi daha məqsədəuyğundur. Müvafiq meyarlardan istifadə etməklə qiymətləndirmədə
obyektivliyi təmin etmək olar.
Təhlil dərsini fərqli variantlarda təşkil etmək
mümkündür. Məsələn, diskussiya, yaxud debatın tətbiqi dərsin canlı, maraqlı
keçməsini təmin edə bilər. Bunun üçün əsərin ideya-bədii xüsusiyyətlərini
açmağa imkan verən tutarlı sualın müəyyənləşdirilməsi vacibdir.
Dərs variantlardan biri aşağıdakı məzmunda ola bilər.
Motivasiya,
problemin qoyuluşu. Motivasiyaya fərqli yollarla nail olmaq
mümkündür. Bunun üçün suallardan, rəmzi materiallardan (milli bayrağa həsr
olunmuş mahnıdan, yaxud bədii əsərdən parçanın səsləndirilməsi, dövlət rəmzi
kimi bayrağın əhəmiyyəti barədə tanınmış siyasi xadimin sözlərinin
xatırladılması və s.) istifadə etmək olar. Müəllim You Tube saytı vasitəsilə (https://www.youtube.com/watch?v=W_UMdjovGS4)
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İ.Əliyev tərəfindən Bayraq meydanının təntənəli
açılış mərasimini əks etdirən video süjetə baxış təşkil etməsi daha məqsədəuyğundur.
Yaxud dərslikdəki “Düşünün” başlıqlı sual ( Azərbaycanın
dövlət bayrağına həsr olunmuş əsərlərdə hansı məsələlərə önəm verilməsini əhəmiyyətli
hesab edirsiniz?) əsasında müsahibə aparmaq və tədricən tədqiqat sualını
formalaşdırmaq mümkündür.
Tədqiqat sualı:
“Şeirdə yalnız Azərbaycanın deyil, bütün türk xalqlarının müstəqilliyi,
azadlığı ideyası ifadə edilib” fikrini doğru saymaq olarmı?
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir, təkrara yol
verilmədən qeydlər edilir.
Tədqiqatın
aparılması. Dərsin hansı variantda keçilməsindən asılı
olmayaraq tədqiqata başlamazdan əvvəl lirik şeirlərin təhlili ilə əlaqədar
qazanılmış bilik və bacarıqların yada salınması və tətbiqinə istiqamət verilməsi
faydalıdır. Şagirdlər təhlildə aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirməyin vacib
olduğunu xatırlayırlar:
-
şeirin yaratdığı təəssüratın,
hiss və düşüncənin açıqlanması;
- müəllifin şeirdə diqqəti cəlb etmək istədiyi başlıca problemin, mətləblərin
müəyyənləşdirilməsi;
- əsərin
bədii təsir gücünü artıran vasitələrin ( təsvir və ifadə vasitələrinin və s.)
rolunun aydınlaşdırılması;
- şeirdə ifadə olunmuş
başlıca fikrin – ideyanın aşkara çıxarılması.
Tədqiqat sualının aydınlaşdırılması üçün dərslikdəki
“Araşdırın. Fikirləşin. Cavab verin” tapşırığından isifadə edilməsi məqsədəuyğundur.
Bu tapşırığın uğurla yerinə yetirilməsi “Əsərin təhlilinə hazırlaşın” mətnindəki
tövsiyələrin mənimsənilməsindən də xeyli dərəcədə asılıdır. Dərslikdəki “Əsərin
təhlilinə hazırlaşın” mətninə şagirdlərdə həssas, diqqətli münasibətin
formalaşdırılması vacibdir. Bu mətnlərlə işləmək bacarığına şagirdlər əvvəlki
siniflərdə yiyələnmiş olsalar da, həmin mətnlərin sinifdən-sinfə mürəkkəbləşdyini
unutmaq olmaz. Bunu da unutmaq olmaz ki, təhlil üçün mənbə olan bu
materiallarda əksini tapmış tövsiyələr şagirdlərin təlimi fəaliyyətinə həmişə səmərəli
istiqamət verir:
1. Mətni
oxuyun. Tapşırıqları yerinə yetirərkən ondakı fikirlərdən faydalanın.
Şairin
milli bayrağımıza şeir həsr etməsi təsadüfi deyildir. Milli azadlıq, vətənimizin
müstəqilliyi şairin ən böyük idealı, həyatının əsas mənası idi. Onu “milli dövlətimizin
nəğməkarı” adlandıranlar səhv etmirdilər. Digər əsərlərində olduğu kimi, “Azərbaycan
bayrağına” şeirində də vətənini, xalqını dərin məhəbbətlə sevən səmimi bir el sənətkarının
ürək çırpıntılarını duymaq çətin deyildir. 10 aprel 1919-cu ildə Bakı şəhərində, parlament binasının üzərində dalğalanmış üç rəngli milli bayrağımız vətənpərvər şairi riqqətə gətirmiş
və bu gözəl sənət əsəri yaranmışdır.
Əsərdə
əksini tapan mətləblər çoxdur. Onları aydınlaşdırmağa, təhlil etməyə çalışın.
Şeirdə bədiiliyi təmin edən vasitələrin üzərində düşünün. Onun dilinə, sözlərin
seçiminə, məcazların əsərə gətirdiyi gözəlliyə münasibət bildirin.
Şagirdlər müəllimin təklifi ilə cütlük şəklində,
yaxud kiçik qruplar yaradaraq tədqiqat aparırlar. Cütlük şəklində işləyənlər
fikir mübadiləsi aparmaq üçün sonra kiçik qruplarda birləşə bilərlər. Bu, vaxta
qənaət edilməsi baxımından da faydalıdır. Müəllim reallaşdırmaq istədiyi
standartlardan, sinfin səviyyəsindən və s. asılı olaraq “Araşdırın.Fikirləşin.
Cavab verin” tapşırığına yaradıcı yanaşa bilər. Başqa sözlə, tapşırıqda
ixtisarlar aparmaq, yaxud ona suallar əlavə etmək mümkündür. Tədqiqatın kiçik
qruplarda aparılmasını planlaşdıran müəllim tapşırığın suallarını ( hər qrupa
bir sual təqdim etməklə) iş vərəqlərində əks etdirməlidir.
2. Sizcə,
əsər hansı mövzuda yazılmışdır? Oxşar hesab etdiyinz əsərlə (məsələn,
C.Cabbarlının aşağıda verilmiş şeiri ilə)
müqayisə etməklə fikrinizi əsaslandırın.
"Azərbaycan
bayrağına"
Kölgəsində
ay əyilib bir gözəli qucmada.
Qucaşaraq sevdiyilə yüksəklərə uçmada,
Şu görünüş bir ananın şəfqətinə oxşayor.
Düşündükcə zövqlərimi, vicdanımı oxşayor.
Bu ay, yıldız, boyaların qurultayı nə demək?
Bizcə böylə söyləmək!
Bu göy boya Göy Moğoldan qalmış bir türk nişanı,
Bir türk oğlu olmalı!
Yaşıl boya islamlığın sarsılmayan imanı,
Ürəklərə dolmalı!
Şu al boya azadlığın, təcəddüdün fərmanı,
Mədəniyyət bulmalı.
Səkkiz uclu şu yulduz da səkkiz hərfli Od yurdu
Əsarətin gecəsindən fürsət bulmuş quş kibi,
Səhərlərə uçmuşdur
Şu hilal da türk bilgisi, düzgün sevgi nişani,
Yurdumuzu qucmuşdur!
Allah, əməllərim edib şu bayrağı intiqal,
Birər-birər doğru olmuş, bir ad almış: İSTİQLAL!
Yürəyimdə bir dilək var, o da doğru kəsilsin,
O gün olsun bir göy bayraq Turan üstə açılsın.
Qucaşaraq sevdiyilə yüksəklərə uçmada,
Şu görünüş bir ananın şəfqətinə oxşayor.
Düşündükcə zövqlərimi, vicdanımı oxşayor.
Bu ay, yıldız, boyaların qurultayı nə demək?
Bizcə böylə söyləmək!
Bu göy boya Göy Moğoldan qalmış bir türk nişanı,
Bir türk oğlu olmalı!
Yaşıl boya islamlığın sarsılmayan imanı,
Ürəklərə dolmalı!
Şu al boya azadlığın, təcəddüdün fərmanı,
Mədəniyyət bulmalı.
Səkkiz uclu şu yulduz da səkkiz hərfli Od yurdu
Əsarətin gecəsindən fürsət bulmuş quş kibi,
Səhərlərə uçmuşdur
Şu hilal da türk bilgisi, düzgün sevgi nişani,
Yurdumuzu qucmuşdur!
Allah, əməllərim edib şu bayrağı intiqal,
Birər-birər doğru olmuş, bir ad almış: İSTİQLAL!
Yürəyimdə bir dilək var, o da doğru kəsilsin,
O gün olsun bir göy bayraq Turan üstə açılsın.
s
|
Hansı əsasa (əlamətə) görə
müqayisə edilirlər?
|
Ə.Cavad. “Azərbayca bayrağına”.
|
C.Cabbarlı “Azərbaycan bayrağına”
|
1
|
Mövzuya görə
|
||
2
|
Məzmuna görə
|
3.
Əsərdə əksini tapmış mətləblərdən hansını daha əhəmiyyətli hesab edirsiniz? Cədvəldən
istifadə edin.
Əsərdə əksini tapmış əsas mətləblər
|
Bunu təsdiq edən nümunələr
|
Nühüm hesab etdiyiniz mətləblərə
münasibətiniz
|
4.
Lirik qəhrəman haqqında
aydın təsəvvür qazandınız. Onu necə səciyyələndirərsiniz? Cədvəldən istifadə
edin.
Lirik qəhrəmanın xarakterindəki
başlıca cəhətlər
|
Bunu təsdiq edən nümunələr
|
Lirik qəhrəmana münasibətiniz
|
5.
Əsərin bədii təsir gücünü
artıran vasitələrin rolunu nümunələr əsasında aydınlaşdırın. Cədvəldən istifadə
edin.
s
|
Əsərin
bədii təsir gücünü artıran vasitələr
|
Onların
rolunu nümunələr əsasında aydınlaşdırın
|
1
|
Sözlərin,
ifadələrin uğurla seçilməsi
|
|
2
|
Uğurlu
qafiyələr
|
|
3
|
Bədii
təsvir vasitələri
|
|
4
|
Bədii
ifadə vasitələri
|
6.
Əsərdəki başlıca fikir –
ideya, sizcə, nədir?
Əsərdəki başlıca fikir - ideya
|
Nə üçün belə düşünürsünüz?
|
Həmin tapşırıqdakı suallar vəsaitdə təklif edilmiş
tədqiqat sualının araşdırılmasına, aydınlaşdırılmasına imkan yaradır. Məsələn,
ikinci sualın üzərində işləyən şagirdlər aydınlaşdırırlar ki, milli bayrağımıza
həsr olunmuş digər əsərlərdən fərqli olaraq, bu şeirdə mövzu daha genişdir, elə
buna görə də o, başqalarından məzmunca da seçilir, fərqlənir. Üçüncü sual da tədqiqat sualı ilə sıx bağlıdır. Onu
araşdıran şagirdlərə məlum olur ki, əsərdə əksini tapmış mühüm mətləblərdən
biri bütün türk xalqlarının taleyi ilə bağlı mövqeyin ifadə edilməsidir. Tapşırığın digər suallar da tədqiqat sualındakı başlıca tələbin
aydınlaşdırılmasına, ümumilikdə tədqiqatın səmərli aparılmasına zəmin
yaradır.
Hansı təlim metodlarının, iş formalarının tətbiqindən
asılı olmayaraq, tədqiqatın gedişində bütün şagirdlərin fəaliyyəti müəllimin nəzarəti
altında olmalı, diqqətindən yayınmamalıdır.
Məlumat mübadiləsi
mərhələsində araşdırmaların nəticələri barədə ətraflı məlumatın verilməsi və fəal
dinləmə təmin edilməlidir. Fikirlərin birtərəfli, dayaz, hətta yanlış olması
hallarına təbii baxılmalı, sualların verilməsinə imkan yaradılmalıdır. Bu mərhələdə
başlıca məqsəd şagirdlərin (qrupların) bir-birinin işinin məzmunu ilə tanış
olmalarıdır. Cavabların dəqiqləşdirilməsi, dərinləşdirilməsi, sistemə salınması
növbəti mərhələdə həyata keçirilir.
Məlumatın
müzakirəsi və təşkili mərhələsində səsləndirilmiş fikirlərə
münasibət bildirilir, birtərəfli, yanlış mülahizələrə aydınlıq gətirilir, deyilənlərin
əlaqələndirilməsi, müqayisə edilməsi, vahid xətt əsasında sistemə salınması həyata
keçirilir. Müzakirənin diskussiya xarakterli olması, hər bir şagirdə sərbəst
fikir mübadiləsi aparmaq imkanının yaradılması təmin edilir. Şagirdlər hiss etməlidir
ki, onların cavabı ümumi işə bir töhfə kimi qəbul edilir, diqqətdən kənarda heç
nə qalmır. Bu, onların daha məsuliyyətli olmaları və həvəslə işləmələri üçün
stimul rolunu oynayır.
Nəticənin
çıxarılması, ümumiləşdirmənin aparılması mərhələsinin səmərəli təşkili
üçün müəllimin əvvəlcədən istiqamətləndirici suallar hazırlaması faydalıdır. Bu
suallar şagirdlərin fəallaşdırılması vasitəsi olmalı, onları müstəqil fikir
söyləməyə, ümumiləşdirmələr aparmağa yönləndirməlidir. İndiyə qədər deyilmiş
bütün fikirlərin ümumi ideya halına salınması və ümumiləşdirilməsi bu mərhələdə
xüsusi diqqət yetirilən məsələlərdən olur. Şagirdlərdə belə bir qənaət möhkəmlənir
ki, müstəqilliyini əldə edən Azərbaycanın milli bayrağının parlament binasının
üzərində qaldırılması şairdə böyük sevinc və qürur hissi yaratmış, türk
xalqlarının da bu taleyi yaşamasını arzulamışdır.
Üçrəngli bayrağımız Azərbaycanımızın müstəqilliyinin,
xalqımızın milli mənsubiyyətinin, tarixinin, mənəvi dünyasının rəmzidir. Hər
bir Azərbaycan vətəndaşı bayrağımıza ehtiram göstərir, bunu özünün müqəddəs
borcu kimi qəbul edir. Azərbaycan əsgəri də Vətənin suverenliyinin və ərazi
bütövlüyünün qorunması ilə bağlı ali missiyanı öz üzərinə götürərkən üçrəngli
bayrağa and içir. Üçrəngli bayrağımız hər zaman əbədi olacaq, bütün dünyada Azərbaycan
dövlətinin və xalqının imzasını qürurla təsdiqləyəcək.
Çıxarılmış nəticənin tədqiqat sualı ilə əlaqəsinin aydınlaşdırılması,
şagirdlərin irəli sürmüş olduqları fərziyyələrlə müqayisə edilməsi həmin mərhələdə
həyata keçirilən mühüm vəzifələrdən olur.
Qiymətləndirmə. Formativ
qiymətləndirmə müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparılır.
Qiymətləndirmə meyarları:
Aydınlaşdırma
Şərhetmə,münasibətbildirmə
Müqayisəetmə, ümumiləşdirməaparma
I səviyyə
|
II səviyyə
|
III səviyyə
|
IV səviyyə
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin rolunu aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu suallar verməklə, müəllimin köməyi
ilə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu əsasən aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu aydınlaşdırır.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh etməkdə, əsaslandırılmış
münasibət bildirməkdə çətinlik çəkir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, suallar və müəllimin köməyi
ilə əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, münasibətini
əksər hallarda əsaslandırır.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, onlara əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna
müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirməkdə çətinlik
çəkir.
|
Şeirin mövzusuna qismən müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla
münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna əsasən müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla
münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət
bildirir.
|
Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetiriləcəyini
şagirdlərə xatırladır.
Mövzu: Abdulla
Şaiq. “Anabacı” – 3 saat
Birinci saat: Əsərin
məzmunu üzrə iş
Standartlar
|
Təlim nəticələri
|
1.1.1. Müxtəlif
vəznli (heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə
və süjetli əsərlərdə (poema, hekayə, povest, roman, dram) tanış olmayan
sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu kitablarından istifadə etməklə
aydınlaşdırır.
|
Hekayədə
tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən,
sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
1.1.3. Süjetli bədii nümunələri
(poema,
hekayə, povest, roman, dram) hissələrə
ayırır, plan tərtib edir, məzmununu müxtəlif formalarda nağıl edir.
|
Hekayəni
hissələrə
ayırır, seçdiyi hissənin məzmununu
hazırladığı plan əsasında yaradıcı
nağıl edir.
|
1.1.5. Müxtəlif vəznli (heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə,
süjetli ədəbi nümunələrdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini (metonimiya,
inversiya, simvol) müəyyənləşdirir.
|
Hekayədə bədii təsvir və ifadə vasitələrini
müəyyənləşdirir.
|
2.2.1. Müzakirələrdə mövzuya, problemə tənqidi
münasibətini əsaslandırır, fərqli fikirlərə dözümlülük nümayiş etdirir.
|
Hekayə ilə bağlı müzakirələrdə fərqli fikirlərə
dözümlülük nümayiş etdirir.
|
Dərsin
tipi: induktiv, bədii əsərin öyrənilməsi
İş
forması: fərdi iş, cütlük şəklində iş, bütün
siniflə birgə iş.
Metod və priyomlar: müsahibə,
müzakirə, təqdimat.
Təchizat: dərslik, iş
vərəqləri, əsərin məzmunu üzrə şəkillər.
Dərsin
gedişi
Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi səviyyəsi təqdimatların dinlənilməsi
və müzakirəsi ilə müəyyənləşdirilə bilər. Müəllimin müvafiq qiymətləndirmə
meyarlarına müraciət etməsi məqsədəuyğundur
Müəllim üçün məlumat.
Motivasiya
yaradılmamışdan əvvəl şagirdlərin “şərəf” və “ləyaqət” anlayışları barədəki məlumatlarının
aşkara çıxarılması məqsədi ilə onlara müraciət edilir: – Siz “ləyaqət”, “şərəf”
sözlərini eşitmisiniz. Bədii əsərlərdə bu sözlərə az rast gəlməmisiniz,
baxdığınız filmlərdə də bu sözləri az eşitməmisiniz. “Ləyaqətli insan”, “filankəs ləyaqətli adamdır”, “filankəs şərəfli ömür yaşamışdır” ifadələri
sizə nə deyir? İnsanın öz ləyaqətini uca tutması, şərəfli olması nə deməkdir?
Şagirdlərin “Ləyaqət
əsil-nəsəblə deyil, ağıl və ədəblədir”atalar sözü barədə mülahizələrini dinləmək
də faydalıdır. S.Rüstəmin 5-ci sinif “Ədəbiyyat” dərsliyindən (Bakınəşr, 2012)
öyrənilmiş “Duz –çörək” şeirindən aşağıdakı bəndin xatırladılması və yığcam
fikir mübadiləsi də yeni mövzunun
qavranılması üçün zəmin yaradır:
İnsanın şərəfi,
bəzəyi, məncə,
Deyildir
nə ipək, nə tirmə oğlum!
Yaxşıdan
yaxşı ol ellər içində,
Dostuna
bir ziyan yetirmə, oğlum!
Yığcam müsahibə aparılmaqla suallara, bədii
nümunələrə aydınlıq gətirilir. Şagirdlərin öz həyati təcrübələrinə, incəsənət əsərlərinə
müraciət etmələrinə, fikirlərini nümunələrlə əsaslandırmalarına imkan
yaradılır.
Motivasiya,
problemin qoyuluşu. Rəmzi materiallardan, yaxud suallardan
istifadə etməklə motivasiya yaratmaq olar. Dərslikdəki “Yada salın” başlıqlı
suallar əsasında yığcam müsahibə təşkil etməklə motivasiyanın yaradılması daha
az vaxt aparır.
Yada salın
-
Şərəf və ləyaqətini uca
tutan hansı ədəbi qəhrəmanlarla tanışsınız?
-
Onların hansı davranış və əməlləri
sizin üçün daha dəyərlidir?
Müsahibə
tədqiqat sualının formalaşdırılması ilə yekunlaşdırılır.
Motivasiyanın
bir variantı da internetdən istifadə ilə (https://az.wikipedia.org/wiki/Abdulla_Şaiq) şagirdlərin ədib
haqqında materialla tanış edilməsi ola bilər. Eyni zamanda görkəmli
ziyalıların A.Şaiq haqqında fikirlərindən
istifadə məktəblilərin ədibin yaradıcılığına marağını artırır:
–
Abdulla Şaiq həqiqəti hər
şeydən uca tutan, daima həqiqət axtaran, tərəqqi və yüksəliş yolunda fədakarcasına
çalışan yazıçı olmuşdur. (M.İbrahimov)
–
Abdulla Şaiqin nəcib həyatı bir çıraq kimi həmişə xalq üçün yanmışdır.
Bu çırağın işığında uşaqların da, böyüklərin də qəlbində yalnız xeyirxah
duyğular, xehirxah arzular baş qaldırmışdır. (İ. Əfəndiyev)
–
Xalqını nəcib bir oğul qəlbi ilə sevən sənətkar öz xalqının ürəyində əbədi
yaşayacaqdır. (S. Rüstəm)
– Abdulla Şaiq mənəviyyatı pak,
daxili təmiz, rəftarı gözəl bir insan kimi xalqımızın qəlbində yaşayır,
yaşayacaq da! (Əfrasiyab Bədəlbəyli )
Tədqiqat sualı
: Şərəfli və ləyaqətli olmaq insanın həyatdakı mövqeyində hansı rolu
oynaya bilər?
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir, təkrara yol verilmədən
qeydlər edilir.
Tədqiqatın
aparılması. Bu, ilk növbədə, oxunun təşkilini tələb edir. Hekayənin
oxusu fərqli şəkillərdə aparıla bilər. Bu, sinfin səviyyəsindən, oxu metodları
ilə şagirdlərin tanışlıq dərəcəsindən, müəllimin məqsədindən asılıdır. Əsərin
oxusunun metodik baxımdan düzgün təşkilinə
xüsusi diqqət yetirilməlidir.Məsələn, vaxta qənaət baxımından fərdi səssiz
oxunu seçən müəllimin dərslikdəki aşağıdakı sual və tapşırıqlar üzrə ardıcıl iş
aparması məqsədəuyğundur.
1.
Əsərin oxusundan (bunu fərqli
şəkildə yerinə yetirə bilərsiniz) sonra parta yoldaşınızla birlikdə mətnin kənarındakı
suallara cavab hazırlayın.
2. Mətnin
üçüncü parçasına aid suallar tərtib edin.
3. Kiçik
qruplarda birləşib, tərtib etdiləriniz də daxil olmaqla, bütün sualların cavabı
ilə bağlı fikir mübadiləsi aparın.
4. Çıxardığınız
nəticələri təqdimatlar əsasında müzakirə edin.
5. Əsərdən
seçdiyiniz hissəyə ad verin, məzmununu hazırladığınız plan əsasında yaradıcı
danışın.
Oxu başa çatdıqdan sonra şagirdlər tövsiyələrə
uyğun olaraq cütlük şəklində işləməklə mətnkənarı suallara cavab hazırlayırlar.
Sonra həmin cütlüklər üçüncü parçanın məzmununa aid suallar tərtib edirlər.
Cavabları məzmunca eyni, yaxud oxşar olan şagirdlər kiçik qruplarda birləşib, tərtib
etdikləri də daxil olmaqla, bütün suallarla bağlı fikir mübadiləsi aparırlar.
Yalnız bundan sonra qrup sözçülərinin təqdimatları əsasında fikir mübadiləsi və müzakirə aparılır.
Əsərin məzmunu ilə bağlı qazanılmış məlumatın dərinləşdirilməsi
və sistemə salınmasında bu mərhələnin əhəmiyyətli böyükdür. Müzakirə zamanı aşağıdakı suallardan istifadə
etməklə əsərin ilkin qavranılmasını dərinləşdirmək olar:
1.Anabacı kim idi və məşğələdən evinə qayıdan qəhrəmana
müraciət etməkdə məqsədi nə idi?
2. Anabacaınıln əlindəki kağızda nə yazılmışdı?
3. Anabacı ilə söhbətin məzmunu nədən ibarət idi?
4. Anabacı xəstəyə yardım üçün verilən pulu alanda
nə dedi?
5. Gətirdiyi coraba görə pul təklifini Anabacı nə
üçün rədd etdi?
6. Anabacının hərəkətləri, davranışı əsərin qəhrəmanında
hansı düçüncələr, suallar doğurdu?
Dərslikdəki növbəti tapşırıq (Əsərdən seçdiyiniz
hissəyə ad verin, məzmununu hazırladığınız plan əsasında yaradıcı danışın ) məzmunun
mənimsənilməsi üzrə işin davamı kimi özünü göstərir. Bu prosesdə fəal dinləməyə
və müzakirəyə nail olunmalıdır.
Nəticənin
çıxarılması, ümumiləşdirmənin aparılması mərhələsində müəllimin
istiqamətləndirici suallardan istifadə etməsi faydalıdır. Diqqət Anabacı
obrazına cəlb edilməklə şagirdlərdə belə qənaət möhkəmlənir ki, şərəf hissini
unutmayan, ləyaqətlə ömür sürən insanlar başqalarından hörmət görür və nüfuz
sahibi olurlar. Onlar həm ailədə, həm də cəmiyyətdə ədalətli, doğruçu,
sözübütöv insanlar kimi tanınır və sevilirlər.
Çıxarılmış nəticənin fərziyyələrlə və tədqiqat
sualı ilə müqayisə edilməsinə diqqət yetirilir.
Qiymətləndirmə.
Formativ qiymətləndiməni müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparmaq
məqsədəuyğundur.
Qiymətləndirmə
meyarları:
Aydınlaşdırma
Hissələrəayırma, plantərtibetmə, nağıletmə
Müəyyənləşdirmə
Əsaslandırma, nümayişetdirmə
I səviyyə
|
II səviyyə
|
III səviyyə
|
IV səviyyə
|
Tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən,
sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir.
|
Tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən,
sorğu kitablarından suallar verməklə və kömək əsasında aydınlaşdırır.
|
Tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən,
sorğu kitablarından əsasən aydınlaşdırır.
|
Tanış olmyan sözlərin mənasını lüğətlərdən,
sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
Hekayəni
hissələrə ayırır, seçdiyi hissənin planını tərtib
etməkdə, məzmununu yaradıcı nağıl etməkdə
çətinlik çəkir.
|
Hekayəni hissələrə ayırır, seçdiyi hissənin planını suallar verməklə və kömək əsasında tərtib edir, məzmununu qismən yaradıcı nağıl edir.
|
Hekayəni hissələrə ayırır, seçidiyi hissənin planını tərtib edir, məzmununu əsasən yaradıcı nağıl edir.
|
Hekayəni
hissələrə ayırır, seçdiyi hissənin planını tərtib
edir, məzmununu yaradıcı nağıl edir.
|
Hekayədə bədii təsvir və ifadə vasitələrini
müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkir.
|
Hekayədə bədii təsvir və ifadə vasitələrini
suallar verməklə və kömək əsasında müəyyənləşdirir.
|
Hekayədə bədii təsvir və ifadə vasitələrini
əsasən müəyyənləşdirir.
|
Hekayədə bədii təsvir və ifadə vasitələrini
müəyyənləşdirir.
|
Müzakirələrdə fərqli fikirlərə dözümlülük nümayiş etdirməkdə çətinlik çəkir.
|
Müzakirələrdə fərqli fikirlərə qismən dözümlülük nümayiş
etdirir.
|
Müzakirələrdə fərqli fikirlərə əsasən dözümlülük nümayiş etdirir.
|
Müzakirələrdə fərqli fikirlərə dözümlülük nümayiş etdirir.
|
Müəllim
dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetiriləcəyini şagirdlərə
xatırladır.
Birinci saat: Əsərin məzmunu üzrə iş
Standartlar
|
Təlim nəticələri
|
1.1.1.
Müxtəlif vəznli
(heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə və süjetli əsərlərdə (poema,
hekayə, povest, roman, dram) tanış olmayan
sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərin köməyi ilə
aydınlaşdırır.
|
1.1.5. Müxtəlif vəznli (heca, əruz, sərbəst) şeirlərdə, süjetli ədəbi nümunələrdə bədii təsvir və
ifadə vasitələrini (metonimiya, inversiya, simvol) müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir.
|
Dərsin tipi: induktiv; bədii əsərin öyrənilməsi.
İş forması: fərdi iş, bütün siniflə birgə iş.
Metod və priyomlar: əqli hücum,
müsahibə, ikihissəli gündəlik, izahlı oxu, problemin həlli.
Təchizat: Dərslik,
lüğətlər, iş vərəqləri, şeirin məzmununa uyğun şəkillər, şairin portreti, http://www.president.az/azerbaijan/symbols,
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan _bayrağı
Dərsin
gedişi
Motivasiya,
problemin qoyuluşu. Motivasiyanın yaradılması üçün müxtəlif yollardan –
rəmzi (simvolik) materiallardan, suallardan və s. istifadə etmək mümkündür. Motivasiyanınb yaradılmasının səmərəli yollarından biri də
Azərbaycan Respublikasının Himninin səsləndirilməsi və Dövlət Bayrağının nümayiş etdirilməsi ola bilər. Dərslikdəki
“Yada salın” başlıqlı sualların əsasında yığcam müsahibə aparmaqla da
motivasiyanı yaratmaq olar.
-
Dövlət rəmzləri haqqında yazılmış hansı əsərlərlə
tanışsınız?
-
Bu əsərlərdə diqqətinizi daha çox çəkən
nə olub?
Birinci sualla əlaqədar şagirdlərlə dövlət rəmzləri
haqqında geniş fikir mübadiləsi aparılır.
Müsahibə zamanı şagirdlərin diqqətinə
“Prezident.az” saytındakı Azərbaycan bayrağı ilə bağlı aşağıdakı materialın məzmunu
çatdırırlır:
Azərbaycan dövlətinin rəmzləri (Konstitusiyanın 33-cü
maddəsi)
I. Azərbaycan
Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət
bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan
Respublikasının Dövlət himnidir.
II. Azərbaycan
Respublikasının Dövlət bayrağı bərabər enli üç üfüqi
zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir
və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli
ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2-dir.
III. Azərbaycan
Respublikası Dövlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri,
Azərbaycan Respublikası Dövlət himninin musiqisi və mətni Konstitusiya qanunu
ilə müəyyən edilir.
Dövlət Bayrağı
Azərbaycanda
üçrəngli dövlət bayrağı 1918-ci il noyabr ayının 9-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
hökumətinin qərarı ilə qəbul edilmişdir. 1920-ci il aprelin 28-də Xalq
Cümhuriyyəti süqut etdikdən və Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Azərbaycanda
bu bayraqdan imtina edilmişdir.
Bu bayraq
ikinci dəfə 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin
qərarı ilə bərpa edilmiş və Muxtar Respublikanın dövlət bayrağı kimi qəbul
edilmişdir. Eyni zamanda Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Azərbaycan
SSR Ali Soveti qarşısında üçrəngli bayrağın Azərbaycanın rəsmi dövlət rəmzi
kimi tanınması haqqında vəsatət qaldırmışdır.
1991-ci il
fevral ayının 5-də Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məclisinin vəsatətinə baxmış və üçrəngli bayrağın Azərbaycanın
dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi haqqında qərar vermişdir.
Azərbaycan
Respublikasının dövlət bayrağı bərabər enli üç üfüqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı
zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir. Mavi rəng - Azərbaycan
xalqının türk mənşəli olmasını, qırmızı rəng - müasir cəmiyyət qurmaq,
demokratiyanı inkişaf etdirmək istəyini, yaşıl rəng - islam sivilizasiyasına mənsubluğunu
ifadə edir. Qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara
ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Ay–
ulduz”un mənası - Bayrağın üzərindəki aypara türk xalqlarının simvoludur, Səkkizguşəli
ulduzun mənasına gəlincə bu, Azərbaycan" sözünün əski əlifbada yazılışı ilə
bağlıdır. Belə ki, əski əlifbada "Azərbaycan" sözü səkkiz hərflə yazılır.
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə isə Rəsulzadə dövlətin prinsiplərini müəyyənləşdirərkən
8 prinsipə əsaslanıb: bunlar türkçülük, islamçılıq, çağdaşlıq, dövlətçilik,
demokratiklik, bərabərlik, azərbaycançılıq və mədəniyyətlilikdir.
Ulu
öndər Heydər Əliyevin 1998-ci il 13 mart tarixli "Azərbaycan
Respublikasının dövlət atributlarının təbliği işinin gücləndirilməsi
haqqında" sərəncamı dövlət atributlarının təbliği baxımından mühüm əhəmiyyət
daşımışdır. "Azərbaycanın bayrağı sadəcə bayraq deyil. O bizim dövlətçiliyimizin,
müstəqilliyimizin rəmzidir. Gərək hər bir evdə Azərbaycan dövlətinin bayrağı
olsun, hər bir ailə Azərbaycan bayrağına itaət etsin. Bu bayraq gərək hər bir
ailənin həyatının əziz bir hissəsi olsun" - deyə ulu öndər çıxışlarında dəfələrlə
bildirmişdir.
2010-cu
il sentyabrın 1-də Dövlət Bayrağı Meydanının təntənəli açılış mərasimi
keçirilmişdir. Mərasimdə çıxış edən Prezident İlham Əliyevin bayrağımızla bağlı
fikirləri olduqca qürurvericidir. Dövlətimizin başçısı deyib: “Bayraq Meydanı Bakının bir mədəniyyət
mərkəzinə, Azərbaycanın bir siyasi mərkəzinə çevriləcəkdir. Ölkəmizin mərkəzi
olan Bakı şəhərində belə möhtəşəm meydanın yaradılması doğrudan da böyük hadisədir.
Bizim bayrağımız qürur mənbəyimizdir. Bizim bayrağımız canımızdır, ürəyimizdir.
Bu gün Azərbaycanın hər bir yerində dövlət bayrağı dalğalanır. Azərbaycan ərazi
bütövlüyünü bərpa edəndən sonra milli dövlət bayrağımız bu gün hələ də işğal
altında olan torpaqlarda qaldırılacaqdır. Bizim bayrağımız Dağlıq Qarabağda,
Xankəndində, Şuşada dalğalanacaqdır. O günü biz hər an öz işimizlə
yaxınlaşdırmalıyıq və yaxınlaşdırırıq”.
Müsahibə tədqiqat sualının
formalaşdırılması ilə yekunlaşır.
Tədqiqat sualı:
Azərbaycanın dövlət rəmzi olan bayrağa həsr olunan əsərlərdə, sizcə, daha çox hansı hiss və düşüncələr əksini
tapmalıdır?
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir
və qeyd olunur.
Tədqiqatın aparılması. Bu,
fərqli təlim metodlarının, iş növü və formalarının ( şeirdə izahına ehtiyac
duyulan söz və ifadələrin, mətnaltı mənaların
olduğu da unudulmamalıdır) tətbiqi ilə təşkil edilə bilər. Əsərin oxusu
üzrə işin bir variantı dərslikdəki ardıcıllığın gözlənilməsi ola bilər.
1. Şeiri
fərdi olaraq səssiz oxuyun, ikihissəli gündəlikdə qeydlər edin.
s.
|
Əsərdə diqqətimi daha çox cəlb edənlər
|
Bunun səbəbi
|
2. Eynu,
yaxud oxşar fikirdə olduğunuz yoldaşlarınızla kiçik qruplarda birləşib qənaətlərinizi
bölüşün.
3. Çıxardığınız
nəticələr barədə təqdimatlar etməklə fikir mübadiləsi və müzakirə aparın.
Şeiri fərdi olaraq səssiz oxuyan şagirdlər lüğətdəki izahlara əsaslanmaqla
ikihissəli gündəlikdə qeydlər edirlər. Əsərə münasibətdə mövqeləri eyni, yaxud yaxın olan şagirdlərin kiçik
qruplarda birləşmələrinə və fikirlərini
bölüşmələrinə imkan yaradılır.
Qrup sözçülərinin təqdimatları əsasında fikir mübadiləsi və müzakirə aparılır.
Həmin
prosesdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin hansı səviyyədə müəyyənləşdirildiyi
aşkara çıxarılır. Müəllim müzakirənin səmərəli keçməsi, şeirin məzmunu barədə
şagirdlərdə dolğun təsəvvürün yaranması məqsədi ilə istiqamətləndirici
suallardan istifadə edə bilər.
Oxunun təşkilinin digər bir variantı isə ikihissəli
gündəliyin arxa plana keçirilməsi ola bilər. Yəni şagirdlər şeiri müstəqil (fərdi
səssiz) oxuduqdan sonra ehtiyac duyduqları mətləbləri müəllimin sualları əsasında
aydınlaşdırırlar. Məhz bundan sonra ikihissəli gündəlikdə qeydlər aparırlar. Bu
qeydlər hər bir şagirdin məzmunu necə qavradığını, əsərə ilkin münasibətini və
s. aşkara çıxarmaq baxımından faydalıdır.
Oxunun hansı formada təşkilindən asılı olmayaraq nəticənin çıxarılması, ümumiləşdirmənin
aparılması mərhələsində həyata keçirilməli olan işlər diqqətdən kənarda
qalmamalıdır. Söylənmiş fikirlərin ümumiləşdirilməsi, son qənaətin fərziyyələrlə
müqayisə edilməsi ön plana çəkilir. Bu mərhələnin səmərəli keçməsi üçün müəllimin
əvvəlcədən istiqamətləndirici suallar hazırlaması və tətbiq etməsi məqsədəuyğundur.
Bu dərsdə vaxtdan səmərəli istifadə etdikdə şifahi
təqdimat üçün təklif olunmuş tapşırığın yerinə yetirilməsinə imkan yaranır.
Mövzulardan
birini seçib şifahi təqdimat hazırlayın.
a) Şeir
müəllif haqqında təəssüratıma yeni nə əlavə etdi?
b) Şeirin
məndə daha güclü təəssürat yaradan sözü, ifadəsi, misrası və bəndi.
Təqdimat üçün müəyyənləşdirilmiş mövzular həm məzmunun dərindən mənimsənilməsi,
həm də təhlilin səmərəliliyi üçün əhəmiyyətlidir. Müəllim təqdimatların fəal
dinlənilməsinə, müzakirənin diskussiya səciyyəli olmasına xüsusi diqqət yetirməlidir.
Qiymətləndirmə.
Formativ qiymətləndirmə müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında
aparılır.
Qiymətləndirmə
meyarları:
Aydınlaşdırma
Müəyyənləşdirmə
I səviyyə
|
II səviyyə
|
III səviyyə
|
IV səviyyə
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından suallar verməklə və kömək əsasında aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından əsasən aydınlaşdırır.
|
Şeirdə tanış olmyan sözlərin mənasını lüğətlərdən, sorğu
kitablarından istifadə etməklə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməkdə çətinlik
çəkir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini suallar verməklə və kömək
əsasında müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini əsasən müəyyənləşdirir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirir.
|
Müəllim dərslikdəki
“Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetiriləcəyini şagirdlərə xatırladır.
Mövzu: Ə.Cavad.”
Azərbaycan bayrağına “– 2 saat
İkinci saat:Əsərin
təhlili üzrə iş
Standartlar
|
Təlim nəticələri
|
1.2.3. Bədii nümunələrdə təsvir və
ifadə
vasitələrinin (metonimiya,
inversiya,
simvol) rolunu aydınlaşdırır.
|
Şeirin təsir gücünün artmasında bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu aydınlaşdırır.
|
1.2.4. Bədii nümunələrin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini və konfliktini
şərh edir, əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir,
onlara əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
2.1.2. Mövzuya, problemə müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirir.
|
Dərsin tipi: induktiv, bədii
əsərin öyrənilməsi
İş forması: fərdi iş,
cütlük şəklində iş, bütün siniflə birgə iş.
Metod və
priyomlar: müsahibə, müzakirə, təqdimat.
Təchizat:
dərslik, iş vərəqləri, əsərin məzmunu üzrə şəkillər.
Dərsin gedişi.
Ev tapşırığının hansı səviyyədə yerinə
yetirildiyini müəyyənləşdirmək üçün təqdimatların dinlənilməsi və müzakirə
edilməsi daha məqsədəuyğundur. Müvafiq meyarlardan istifadə etməklə qiymətləndirmədə
obyektivliyi təmin etmək olar.
Təhlil dərsini fərqli variantlarda təşkil etmək
mümkündür. Məsələn, diskussiya, yaxud debatın tətbiqi dərsin canlı, maraqlı
keçməsini təmin edə bilər. Bunun üçün əsərin ideya-bədii xüsusiyyətlərini
açmağa imkan verən tutarlı sualın müəyyənləşdirilməsi vacibdir.
Dərs variantlardan biri aşağıdakı məzmunda ola bilər.
Motivasiya,
problemin qoyuluşu. Motivasiyaya fərqli yollarla nail olmaq
mümkündür. Bunun üçün suallardan, rəmzi materiallardan (milli bayrağa həsr
olunmuş mahnıdan, yaxud bədii əsərdən parçanın səsləndirilməsi, dövlət rəmzi
kimi bayrağın əhəmiyyəti barədə tanınmış siyasi xadimin sözlərinin
xatırladılması və s.) istifadə etmək olar. Müəllim You Tube saytı vasitəsilə (https://www.youtube.com/watch?v=W_UMdjovGS4)
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İ.Əliyev tərəfindən Bayraq meydanının təntənəli
açılış mərasimini əks etdirən video süjetə baxış təşkil etməsi daha məqsədəuyğundur.
Yaxud dərslikdəki “Düşünün” başlıqlı sual ( Azərbaycanın
dövlət bayrağına həsr olunmuş əsərlərdə hansı məsələlərə önəm verilməsini əhəmiyyətli
hesab edirsiniz?) əsasında müsahibə aparmaq və tədricən tədqiqat sualını
formalaşdırmaq mümkündür.
Tədqiqat sualı:
“Şeirdə yalnız Azərbaycanın deyil, bütün türk xalqlarının müstəqilliyi,
azadlığı ideyası ifadə edilib” fikrini doğru saymaq olarmı?
Şagirdlərin fərziyyələri dinlənilir, təkrara yol
verilmədən qeydlər edilir.
Tədqiqatın
aparılması. Dərsin hansı variantda keçilməsindən asılı
olmayaraq tədqiqata başlamazdan əvvəl lirik şeirlərin təhlili ilə əlaqədar
qazanılmış bilik və bacarıqların yada salınması və tətbiqinə istiqamət verilməsi
faydalıdır. Şagirdlər təhlildə aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirməyin vacib
olduğunu xatırlayırlar:
-
şeirin yaratdığı təəssüratın,
hiss və düşüncənin açıqlanması;
- müəllifin şeirdə diqqəti cəlb etmək istədiyi başlıca problemin, mətləblərin
müəyyənləşdirilməsi;
- əsərin
bədii təsir gücünü artıran vasitələrin ( təsvir və ifadə vasitələrinin və s.)
rolunun aydınlaşdırılması;
- şeirdə ifadə olunmuş
başlıca fikrin – ideyanın aşkara çıxarılması.
Tədqiqat sualının aydınlaşdırılması üçün dərslikdəki
“Araşdırın. Fikirləşin. Cavab verin” tapşırığından isifadə edilməsi məqsədəuyğundur.
Bu tapşırığın uğurla yerinə yetirilməsi “Əsərin təhlilinə hazırlaşın” mətnindəki
tövsiyələrin mənimsənilməsindən də xeyli dərəcədə asılıdır. Dərslikdəki “Əsərin
təhlilinə hazırlaşın” mətninə şagirdlərdə həssas, diqqətli münasibətin
formalaşdırılması vacibdir. Bu mətnlərlə işləmək bacarığına şagirdlər əvvəlki
siniflərdə yiyələnmiş olsalar da, həmin mətnlərin sinifdən-sinfə mürəkkəbləşdyini
unutmaq olmaz. Bunu da unutmaq olmaz ki, təhlil üçün mənbə olan bu
materiallarda əksini tapmış tövsiyələr şagirdlərin təlimi fəaliyyətinə həmişə səmərəli
istiqamət verir:
1. Mətni
oxuyun. Tapşırıqları yerinə yetirərkən ondakı fikirlərdən faydalanın.
Şairin
milli bayrağımıza şeir həsr etməsi təsadüfi deyildir. Milli azadlıq, vətənimizin
müstəqilliyi şairin ən böyük idealı, həyatının əsas mənası idi. Onu “milli dövlətimizin
nəğməkarı” adlandıranlar səhv etmirdilər. Digər əsərlərində olduğu kimi, “Azərbaycan
bayrağına” şeirində də vətənini, xalqını dərin məhəbbətlə sevən səmimi bir el sənətkarının
ürək çırpıntılarını duymaq çətin deyildir. 10 aprel 1919-cu ildə Bakı şəhərində, parlament binasının üzərində dalğalanmış üç rəngli milli bayrağımız vətənpərvər şairi riqqətə gətirmiş
və bu gözəl sənət əsəri yaranmışdır.
Əsərdə
əksini tapan mətləblər çoxdur. Onları aydınlaşdırmağa, təhlil etməyə çalışın.
Şeirdə bədiiliyi təmin edən vasitələrin üzərində düşünün. Onun dilinə, sözlərin
seçiminə, məcazların əsərə gətirdiyi gözəlliyə münasibət bildirin.
Şagirdlər müəllimin təklifi ilə cütlük şəklində,
yaxud kiçik qruplar yaradaraq tədqiqat aparırlar. Cütlük şəklində işləyənlər
fikir mübadiləsi aparmaq üçün sonra kiçik qruplarda birləşə bilərlər. Bu, vaxta
qənaət edilməsi baxımından da faydalıdır. Müəllim reallaşdırmaq istədiyi
standartlardan, sinfin səviyyəsindən və s. asılı olaraq “Araşdırın.Fikirləşin.
Cavab verin” tapşırığına yaradıcı yanaşa bilər. Başqa sözlə, tapşırıqda
ixtisarlar aparmaq, yaxud ona suallar əlavə etmək mümkündür. Tədqiqatın kiçik
qruplarda aparılmasını planlaşdıran müəllim tapşırığın suallarını ( hər qrupa
bir sual təqdim etməklə) iş vərəqlərində əks etdirməlidir.
2. Sizcə,
əsər hansı mövzuda yazılmışdır? Oxşar hesab etdiyinz əsərlə (məsələn,
C.Cabbarlının aşağıda verilmiş şeiri ilə)
müqayisə etməklə fikrinizi əsaslandırın.
"Azərbaycan
bayrağına"
Kölgəsində
ay əyilib bir gözəli qucmada.
Qucaşaraq sevdiyilə yüksəklərə uçmada,
Şu görünüş bir ananın şəfqətinə oxşayor.
Düşündükcə zövqlərimi, vicdanımı oxşayor.
Bu ay, yıldız, boyaların qurultayı nə demək?
Bizcə böylə söyləmək!
Bu göy boya Göy Moğoldan qalmış bir türk nişanı,
Bir türk oğlu olmalı!
Yaşıl boya islamlığın sarsılmayan imanı,
Ürəklərə dolmalı!
Şu al boya azadlığın, təcəddüdün fərmanı,
Mədəniyyət bulmalı.
Səkkiz uclu şu yulduz da səkkiz hərfli Od yurdu
Əsarətin gecəsindən fürsət bulmuş quş kibi,
Səhərlərə uçmuşdur
Şu hilal da türk bilgisi, düzgün sevgi nişani,
Yurdumuzu qucmuşdur!
Allah, əməllərim edib şu bayrağı intiqal,
Birər-birər doğru olmuş, bir ad almış: İSTİQLAL!
Yürəyimdə bir dilək var, o da doğru kəsilsin,
O gün olsun bir göy bayraq Turan üstə açılsın.
Qucaşaraq sevdiyilə yüksəklərə uçmada,
Şu görünüş bir ananın şəfqətinə oxşayor.
Düşündükcə zövqlərimi, vicdanımı oxşayor.
Bu ay, yıldız, boyaların qurultayı nə demək?
Bizcə böylə söyləmək!
Bu göy boya Göy Moğoldan qalmış bir türk nişanı,
Bir türk oğlu olmalı!
Yaşıl boya islamlığın sarsılmayan imanı,
Ürəklərə dolmalı!
Şu al boya azadlığın, təcəddüdün fərmanı,
Mədəniyyət bulmalı.
Səkkiz uclu şu yulduz da səkkiz hərfli Od yurdu
Əsarətin gecəsindən fürsət bulmuş quş kibi,
Səhərlərə uçmuşdur
Şu hilal da türk bilgisi, düzgün sevgi nişani,
Yurdumuzu qucmuşdur!
Allah, əməllərim edib şu bayrağı intiqal,
Birər-birər doğru olmuş, bir ad almış: İSTİQLAL!
Yürəyimdə bir dilək var, o da doğru kəsilsin,
O gün olsun bir göy bayraq Turan üstə açılsın.
s
|
Hansı əsasa (əlamətə) görə
müqayisə edilirlər?
|
Ə.Cavad. “Azərbayca bayrağına”.
|
C.Cabbarlı “Azərbaycan bayrağına”
|
1
|
Mövzuya görə
|
||
2
|
Məzmuna görə
|
3.
Əsərdə əksini tapmış mətləblərdən hansını daha əhəmiyyətli hesab edirsiniz? Cədvəldən
istifadə edin.
Əsərdə əksini tapmış əsas mətləblər
|
Bunu təsdiq edən nümunələr
|
Nühüm hesab etdiyiniz mətləblərə
münasibətiniz
|
4.
Lirik qəhrəman haqqında
aydın təsəvvür qazandınız. Onu necə səciyyələndirərsiniz? Cədvəldən istifadə
edin.
Lirik qəhrəmanın xarakterindəki
başlıca cəhətlər
|
Bunu təsdiq edən nümunələr
|
Lirik qəhrəmana münasibətiniz
|
5.
Əsərin bədii təsir gücünü
artıran vasitələrin rolunu nümunələr əsasında aydınlaşdırın. Cədvəldən istifadə
edin.
s
|
Əsərin
bədii təsir gücünü artıran vasitələr
|
Onların
rolunu nümunələr əsasında aydınlaşdırın
|
1
|
Sözlərin,
ifadələrin uğurla seçilməsi
|
|
2
|
Uğurlu
qafiyələr
|
|
3
|
Bədii
təsvir vasitələri
|
|
4
|
Bədii
ifadə vasitələri
|
6.
Əsərdəki başlıca fikir –
ideya, sizcə, nədir?
Əsərdəki başlıca fikir - ideya
|
Nə üçün belə düşünürsünüz?
|
Həmin tapşırıqdakı suallar vəsaitdə təklif edilmiş
tədqiqat sualının araşdırılmasına, aydınlaşdırılmasına imkan yaradır. Məsələn,
ikinci sualın üzərində işləyən şagirdlər aydınlaşdırırlar ki, milli bayrağımıza
həsr olunmuş digər əsərlərdən fərqli olaraq, bu şeirdə mövzu daha genişdir, elə
buna görə də o, başqalarından məzmunca da seçilir, fərqlənir. Üçüncü sual da tədqiqat sualı ilə sıx bağlıdır. Onu
araşdıran şagirdlərə məlum olur ki, əsərdə əksini tapmış mühüm mətləblərdən
biri bütün türk xalqlarının taleyi ilə bağlı mövqeyin ifadə edilməsidir. Tapşırığın digər suallar da tədqiqat sualındakı başlıca tələbin
aydınlaşdırılmasına, ümumilikdə tədqiqatın səmərli aparılmasına zəmin
yaradır.
Hansı təlim metodlarının, iş formalarının tətbiqindən
asılı olmayaraq, tədqiqatın gedişində bütün şagirdlərin fəaliyyəti müəllimin nəzarəti
altında olmalı, diqqətindən yayınmamalıdır.
Məlumat mübadiləsi
mərhələsində araşdırmaların nəticələri barədə ətraflı məlumatın verilməsi və fəal
dinləmə təmin edilməlidir. Fikirlərin birtərəfli, dayaz, hətta yanlış olması
hallarına təbii baxılmalı, sualların verilməsinə imkan yaradılmalıdır. Bu mərhələdə
başlıca məqsəd şagirdlərin (qrupların) bir-birinin işinin məzmunu ilə tanış
olmalarıdır. Cavabların dəqiqləşdirilməsi, dərinləşdirilməsi, sistemə salınması
növbəti mərhələdə həyata keçirilir.
Məlumatın
müzakirəsi və təşkili mərhələsində səsləndirilmiş fikirlərə
münasibət bildirilir, birtərəfli, yanlış mülahizələrə aydınlıq gətirilir, deyilənlərin
əlaqələndirilməsi, müqayisə edilməsi, vahid xətt əsasında sistemə salınması həyata
keçirilir. Müzakirənin diskussiya xarakterli olması, hər bir şagirdə sərbəst
fikir mübadiləsi aparmaq imkanının yaradılması təmin edilir. Şagirdlər hiss etməlidir
ki, onların cavabı ümumi işə bir töhfə kimi qəbul edilir, diqqətdən kənarda heç
nə qalmır. Bu, onların daha məsuliyyətli olmaları və həvəslə işləmələri üçün
stimul rolunu oynayır.
Nəticənin
çıxarılması, ümumiləşdirmənin aparılması mərhələsinin səmərəli təşkili
üçün müəllimin əvvəlcədən istiqamətləndirici suallar hazırlaması faydalıdır. Bu
suallar şagirdlərin fəallaşdırılması vasitəsi olmalı, onları müstəqil fikir
söyləməyə, ümumiləşdirmələr aparmağa yönləndirməlidir. İndiyə qədər deyilmiş
bütün fikirlərin ümumi ideya halına salınması və ümumiləşdirilməsi bu mərhələdə
xüsusi diqqət yetirilən məsələlərdən olur. Şagirdlərdə belə bir qənaət möhkəmlənir
ki, müstəqilliyini əldə edən Azərbaycanın milli bayrağının parlament binasının
üzərində qaldırılması şairdə böyük sevinc və qürur hissi yaratmış, türk
xalqlarının da bu taleyi yaşamasını arzulamışdır.
Üçrəngli bayrağımız Azərbaycanımızın müstəqilliyinin,
xalqımızın milli mənsubiyyətinin, tarixinin, mənəvi dünyasının rəmzidir. Hər
bir Azərbaycan vətəndaşı bayrağımıza ehtiram göstərir, bunu özünün müqəddəs
borcu kimi qəbul edir. Azərbaycan əsgəri də Vətənin suverenliyinin və ərazi
bütövlüyünün qorunması ilə bağlı ali missiyanı öz üzərinə götürərkən üçrəngli
bayrağa and içir. Üçrəngli bayrağımız hər zaman əbədi olacaq, bütün dünyada Azərbaycan
dövlətinin və xalqının imzasını qürurla təsdiqləyəcək.
Çıxarılmış nəticənin tədqiqat sualı ilə əlaqəsinin aydınlaşdırılması,
şagirdlərin irəli sürmüş olduqları fərziyyələrlə müqayisə edilməsi həmin mərhələdə
həyata keçirilən mühüm vəzifələrdən olur.
Qiymətləndirmə. Formativ
qiymətləndirmə müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparılır.
Qiymətləndirmə meyarları:
Aydınlaşdırma
Şərhetmə,münasibətbildirmə
Müqayisəetmə, ümumiləşdirməaparma
I səviyyə
|
II səviyyə
|
III səviyyə
|
IV səviyyə
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin rolunu aydınlaşdırmaqda çətinlik çəkir.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu suallar verməklə, müəllimin köməyi
ilə aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu əsasən aydınlaşdırır.
|
Şeirdə bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
rolunu aydınlaşdırır.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh etməkdə, əsaslandırılmış
münasibət bildirməkdə çətinlik çəkir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, suallar və müəllimin köməyi
ilə əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, münasibətini
əksər hallarda əsaslandırır.
|
Şeirin mövzusunu, ideya-bədii xüsusiyyətlərini şərh edir, onlara əsaslandırılmış münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna
müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət bildirməkdə çətinlik
çəkir.
|
Şeirin mövzusuna qismən müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla
münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna əsasən müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla
münasibət bildirir.
|
Şeirin mövzusuna müqayisələr, ümumiləşdirmələr aparmaqla münasibət
bildirir.
|
Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetiriləcəyini
şagirdlərə xatırladır.
Комментариев нет:
Отправить комментарий